Tuần lễ Áo dài 2025: Áo dài trong đời sống đương đại

Chiếc áo dài từ lâu đã gắn liền với hình ảnh duyên dáng của người phụ nữ Việt Nam. Áo dài không chỉ đơn thuần là một loại trang phục dân tộc mà còn chứa đựng một bề dày lịch sử, truyền thống văn hóa, quan niệm thẩm mỹ, ý thức và tinh thần dân tộc của người Việt Nam. Áo dài còn là một hình ảnh đặc biệt trong ngoại giao văn hóa, kết nối Việt Nam và thế giới.

Áo dài  - văn hóa Việt, tâm hồn Việt

Theo các nhà nghiên cứu văn hoá, chiếc áo dài của dân tộc Việt Nam trải qua nhiều thời kỳ phát triển, mỗi thời kỳ lại mang nét đặc trưng riêng. Mặc dù không ngừng biến đổi nhưng chiếc áo dài vẫn tôn được vẻ duyên dáng, nền nã của người phụ nữ Việt.

Hình ảnh cổ xưa nhất của áo dài được biết đến là áo Giao lĩnh (khoảng năm 1744).  Lúc này, áo có kích thước rộng, thân áo được may bằng 4 tấm vải, dài đến chấm gót chân, xẻ 2 bên hông, phần tay áo dài, cổ tay rộng. Áo mặc cùng váy đen bên trong và thắt lưng vải bên ngoài. Theo Tiến sĩ Phan Thanh Hải, chúa Nguyễn Phúc Khoát là người có công rất lớn để có được chiếc áo dài, vị thế áo dài như ngày hôm nay. Vị chúa này đã chủ trương cải tổ triều phục, cải cách trang phục dân gian xứ Đàng Trong, đưa áo dài trở thành trang phục chính thức.

Đến thế kỷ XVII, để thuận tiện hơn trong công việc làm đồng và buôn bán, chiếc áo Giao lãnh được thiết kế gọn lại thành kiểu áo tứ thân, trong đó vạt trước được xẻ rời thành 2 vạt, người mặc có thể buộc 2 vạt này lại với nhau ở phía trước bụng. Áo tứ thân thường có màu tối vì trang phục này được sử dụng phổ biến ở tầng lớp nông dân - những người quanh năm với công việc đồng áng.

Thế kỷ XIX, áo dài ngũ thân được ra đời dựa trên cơ sở áo tứ thân, phần thân vạt trước của áo dài ngũ thân được bổ sung phần vạt áo thứ ẩn trong 2 vạt trước.

Trong những thập kỷ đầu của thế kỷ XX, áo dài Lemur ra đời bởi sự sáng tạo của họa sĩ Cát Tường (tên của chiếc áo dài này đã được đặt theo tên tiếng Pháp của bà), cải biến từ áo ngũ thân những năm 1930. Áo được may ôm sát cơ thể, gồm hai vạt trước và sau, vạt trước dài chấm đất. Chiếc áo nổi bật với phần thắt eo, dáng tay phồng, cổ áo khoét hình trái tim…

Tiếp đó là áo dài Lê Phổ. Áo dài Lê Phổ được ra đời bởi bàn tay khéo léo của nhà thiết kế cùng tên. Bà đã thu gọn kích thước áo dài để ôm vừa vặn thân hình người phụ nữ Việt Nam, đẩy cầu vai, kéo dài tà áo chạm đất và đem đến nhiều màu sắc mới mẻ. Bà khiến nó trở nên gợi cảm, tinh tế và thu hút hơn. Đây là chiếc ào dài nhận về khá nhiều sự khen ngợi và được sử dụng qua nhiều thời kỳ.

Đến những năm 1960, áo dài Raglan ra đời do nhà may Dung ở Đakao, Sài Gòn sáng tạo ra. Điểm khác biệt lớn nhất của áo dài Raglan là áo ôm khít cơ thể hơn, cách nối tay từ cổ chéo xuống một góc 45 độ giúp người mặc thoải mái linh hoạt hơn. Hai tà nối với nhau bằng hàng nút bấm bên hông. Đây chính là kiểu áo dài góp phần định hình phong cách cho áo dài Việt Nam sau này.

Đến nay, áo dài Việt Nam có sự biến đổi với nhiều kiểu dáng và chất liệu. Nhưng dù có những biến đổi, song chiếc áo dài vẫn giữ được nét uyển chuyển, gợi cảm, kín đáo mà không trang phục nào có được.

Những năm gần đây, các họa sỹ, nhà thiết kế, nhà tạo mẫu trên cơ sở kiểu dáng, cấu trúc của chiếc áo dài cổ điển, đã đưa thêm nhiều chất liệu mới và thổi vào đó vẻ đẹp mới, hiện đại như thêu, vẽ họa tiết trang trí, điểm xuyết hoa văn từ các trang phục các dân tộc thiểu số ở Việt Nam, lấy họa tiết từ trống đồng, các linh vật như long, ly, quy, phượng, phố cổ Hà Nội, các loài hoa...

Có thể thấy, trải qua các giai đoạn phát triển với những cải biến, cách tân, từ chất liệu, kiểu dáng, màu sắc, hoa văn… chiếc áo dài Việt Nam đang cho thấy sức sống mạnh mẽ, vừa bảo lưu các giá trị truyền thống tốt đẹp, tôn vinh người phụ nữ, vừa trở thành một biểu tượng của văn hóa Việt Nam thời hiện đại, góp phần quảng bá hình ảnh đất nước ta ra khắp thế giới.

Gần đây, tháng 8/2024, "Tri thức may, mặc Áo dài Huế" đã được vinh danh là Di sản Văn hóa phi vật thể quốc gia.

Áo dài trong đời sống đương đại

Nếu như trước đây, chỉ có một bộ phận người dân mặc áo dài như tầng lớp trí thức ở thành thị... thì sau này áo dài đã trở nên phổ biến tới mọi tầng lớp nhân dân. Trước đây, áo dài thường được mặc vào những dịp quan trọng như cưới hỏi, lễ hội… thì nay, áo dài được mặc trong mọi sự kiện: đi học, đi làm, đi chơi, đi lễ, dự tiệc hay vào các dịp lễ, Tết, sự kiện văn hóa-xã hội... Điều này thể hiện tính linh hoạt, năng động, dễ hội nhập của áo dài Việt Nam trong đời sống đương đại.

Và trong nhiều năm trở lại đây, hoạt động quảng bá và tôn vinh vẻ đẹp của áo dài đã tổ chức rộng khắp trên cả nước. Có thể kể đến Lễ hội Áo dài Huế đã có hơn 20 năm ghi dấu ấn sâu sắc trong lòng công chúng Việt Nam và bạn bè quốc tế. Với nhiều chủ đề khác nhau, Lễ hội Áo dài Huế đã mang đến cho du khách thập phương những trải nghiệm tuyệt vời tại mảnh đất cố đô giàu văn hoá này. Huế là địa phương đầu tiên của Việt Nam tổ chức một lễ hội để tôn vinh vẻ đẹp của áo dài. Lần đầu tiên Lễ hội Áo dài được tổ chức trong kỳ Festival Huế 2002.

Là Lễ hội Áo dài TP Hồ Chí Minh được tổ chức định kỳ vào tháng 3 hằng năm. Đến nay đã có11 kỳ Lễ hội áo dài được tổ chức, góp phần tôn vinh, khẳng định nhiều giá trị tinh hoa của áo dài Việt Nam, nâng tầm giá trị và nét đặc sắc của trang phục này lên một tầm cao mới. Là Lễ hội Áo dài Hà Nội được tổ chức hằng năm, từ năm 2022 vào dịp kỷ niệm Ngày Giải phóng Thủ đô (10/10) và Ngày Phụ nữ Việt Nam (20/10)…

Cộng đồng người Việt ở nước ngoài cũng chọn áo dài trong những dịp trang trọng nhất như một sự khẳng định bản sắc, khẳng định cội nguồn dân tộc.

Chiếc áo dài không chỉ xuất hiện trong các dịp lễ, Tết, các sự kiện mang tính giải trí… mà còn hiện diện ở các sự kiện quốc tế, sự kiện ngoại giao... Trang phục áo dài đã xuất hiện trên trường quốc tế cách đây hơn nửa thế kỷ (tháng 3/1963) - tại Đại hội phụ nữ thế giới tại Moscow (Liên Xô), đoàn đại biểu Việt Nam gồm 3 người do bà Nguyễn Thị Bình, Phó Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ giải phóng miền Nam dẫn đầu dự Đại hội. Hàng nghìn đại biểu các nước dự Đại hội đã rất bất ngờ và cảm động  khi nghe những người phụ nữ Việt Nam mảnh mai trong tà áo dài nói về sự tàn khốc của cuộc chiến tranh ở miền Nam Việt Nam. Hay ngày 27/1/1973, trong trang phục áo dài truyền thống, Bộ Trưởng Bộ ngoại giao Chính phủ cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam Nguyễn Thị Bình tại Hội nghị đàm phán ký Hiệp định Paris về chấm dứt chiến tranh và lập lại hòa bình ở Việt Nam đã gây ấn tượng đặc biệt với giới báo chí và nhân dân các nước.

Và gần đây là các nữ quân nhân trong đội hình Đội Công binh số 1 tại Phái bộ An ninh lâm thời Liên hợp quốc (UNISFA), khu vực Abyei, châu Phi khoác trên mình chiếc áo dài để tham dự các lễ hội, hội nghị quan trọng.

Như vậy, chiếc áo dài đã trở thành một hình ảnh đầy tự hào để nhận diện về đất nước, con người Việt Nam với bạn bè quốc tế.

Không chỉ có các nữ lãnh đạo, các phu nhân của Việt Nam mặc áo dài, mà áo dài còn trở thành trang phục được lựa chọn của nhiều nguyên thủ, lãnh đạo, phu nhân, nhà ngoại giao các nước mỗi khi đến Việt Nam. Điển hình như các phu nhân Đại sứ Mỹ, Armenia, Maroc, Cộng hòa Séc và Indonesia đã trình diễn áo dài trong Chương trình nghệ thuật Hương sắc Áo dài Việt - chào mừng kỷ niệm 114 năm Ngày Quốc tế phụ nữ và nằm trong khuôn khổ Tuần lễ Áo dài năm 2024.

Và ở hầu hết các cuộc thi người đẹp của Việt Nam, trang phục áo dài luôn là một phần thi bắt buộc. Các hoa hậu Việt Nam khi tham gia thi quốc tế, đều chọn áo dài là trang phục dân tộc để trình diễn, bởi khó có thể tìm được bộ trang phục nào thể hiện tốt nhất bản sắc văn hóa Việt Nam như áo dài.

Có thể thấy, áo dài không ngừng biến đổi trong đời sống đương đại, nhưng vẫn luôn khẳng định giá trị truyền thống, khơi dậy niềm tự hào, tôn lên vẻ đẹp thanh lịch, dịu dàng của người phụ nữ Việt Nam. Không chỉ là trang phục truyền thống của dân tộc, áo dài còn là một hình ảnh đặc biệt trong ngoại giao văn hóa, kết nối Việt Nam và thế giới.