Triển lãm tranh Helene de Beauvoir: Thiên tài bị "bỏ quên" dưới cái bóng của chị gái

Helene de Beauvoir (1910 - 2001) là một họa sĩ "đi trước thời đại", từng được chính danh họa Picasso khen ngợi. Nhưng bà luôn bị lu mờ trước người chị gái quá nổi tiếng - nhà văn Simone de Beauvoir. Nhưng giờ đây, với một triển lãm sắp được khai mạc tại Anh quốc vào ngày 24/1 tới, nghệ sĩ tài hoa này cuối cùng cũng có được sự công nhận xứng đáng.

Giới văn học đều biết tới Simone de Beauvoir (1908 - 1986), biểu tượng nữ quyền, tiểu thuyết gia và triết gia người Pháp lừng lẫy thế kỷ 20. Còn Helene, em gái bà, không nổi tiếng bằng nhưng cũng cấp tiến và sung sức không kém - khi vừa là một nhà nữ quyền vừa là một họa sĩ tài năng.

Đi trước thời đại

Có vẻ nực cười khi lịch sử lại gạt người phụ nữ này ra rìa - người có tác phẩm được Picasso khen ngợi hết lời tại buổi triển lãm đầu tiên của bà ở Paris năm 1936. Bà cũng là người đứng đầu một cơ sở trú ẩn cho phụ nữ và thậm chí tuyên bố mình là nhà nữ quyền trước cả Simone.

Giờ đây, với triển lãm tranh của bà sắp được khai mạc tại Phòng trưng bày Amar ở London, mọi thứ sẽ được làm rõ hơn, khi Helene cuối cùng cũng nhận được sự công nhận mà nhiều người cảm thấy bà xứng đáng được hưởng.

"Toàn bộ nhiệm vụ của chúng tôi là tìm kiếm những nghệ sĩ bị bỏ qua"- chủ phòng trưng bày là Amar Singh - nói.

Singh đã đi khắp thế giới trên con đường tìm kiếm những nghệ sĩ này. Ông nói rằng, khi gặp được một nghệ sĩ như thế, mình sẽ tìm hiểu lý do tại sao họ có thể bị gạt ra ngoài lề. "Lý do luôn luôn vì các vấn đề giới tính, chủng tộc hoặc khuynh hướng tình dục" - ông kể.

Amar Singh tình cờ biết đến Helene vì ông đặc biệt quan tâm đến những tác phẩm tại Paris những năm 1930: "Các họa sĩ Dora Maar, Jean Cocteau … và Helene đã ở đó. Tôi bắt đầu xem các tác phẩm nghệ thuật của Helene và nghĩ rằng: "Ồ, chúng đẹp quá!".

Rồi một ý nghĩ vu vơ thoáng qua trong đầu Amar Singh, rằng liệu nữ họa sĩ này  có họ hàng gì với Simone de Beuvoir không? Sau đó, câu chuyện dần được mở ra...

Singh cho biết, 2 chị em này từng làm việc cùng nhau, ủng hộ lẫn nhau, bảo vệ lẫn nhau nhưng cũng ganh tị với nhau. Khi Jean-Paul Sartre, nhà triết học và nhà văn, người bạn đời lâu năm của Simone, từ chối giải Nobel Văn học, các tay săn ảnh đều theo dõi ông. "Ông ấy đã trốn ở nhà Helene!" - Singh kể.

Triển lãm tại London sắp tới có tên là The Woman Destroyed, theo tên tuyển tập 3 truyện ngắn năm 1967 của Simone. Ngoài những bức chân dung Helene vẽ chị mình, những truyện ngắn này là sự hợp tác nghệ thuật duy nhất giữa 2 chị em. Helene đã tạo ra một loạt các bản khắc để phản ánh cảm xúc của một trong những nhân vật nữ chính trong sách, người có chồng ngoại tình. Các tác phẩm này từng được triển lãm tại Paris vào thời điểm đó. Câu chuyện được cho là chịu ảnh hưởng từ trải nghiệm của mẹ họ, đồng thời cũng phản ánh vị trí của Simone với Sartre.

Trong triển lãm lần này, 1 ấn bản đầu tiên hiếm có của cuốn sách cũng sẽ xuất hiện, bên cạnh 13 bức tranh sơn dầu và 9 bức tranh màu nước trải dài suốt sự nghiệp của Helene. Những tác phẩm cho thấy hành trình của bà, từ nghệ thuật tượng hình đến trừu tượng, thường có chủ đề mạnh mẽ về nữ quyền và môi trường.

"Helene đã đi trước thời đại của mình" - Claudine Monteil, người bạn thân của 2 chị em, vốn đã viết 6 cuốn sách về họ và sẽ đến London để quảng bá cho triển lãm, cho biết - "Bà đã vẽ tranh về các vấn đề của phụ nữ trong những năm 1970, về bảo vệ thiên nhiên và môi trường. Bà cũng vẽ những bức tranh về người nhập cư - những người phụ nữ đã mất tất cả. Bà đã vẽ những bức tranh này cách đây 50 năm".

Luôn giữ vững niềm tin

Triển lãm cá nhân đầu tiên của Helene de Beauvoir là vào năm 1936 - trước cả khi người chị Simone có sách được xuất bản - tại Paris. Ngay tại triển lãm này, bà đã nhận được cái gật đầu ưng ý của Picasso. Monteil nhớ lại: "Helene nói với tôi: "Đây là lời khen tuyệt vời nhất mà Picasso có thể dành cho tôi, bởi vì ông ấy đã quá chán ngán với những người cố gắng bắt chước mình".

Helene có tiếng ở Paris nhưng chưa bao giờ trở thành một nghệ sĩ quá nổi tiếng. Những vấn đề về giới tính của bà chắc chắn là một yếu tố - nhưng, theo Monteil, phần lớn lý do là  bởi công việc của chồng bà đã đưa bà rời xa Paris và trung tâm của thế giới nghệ thuật, để "đi dự tiệc và gặp gỡ những người giàu có có thể hỗ trợ họ, tổ chức triển lãm, sự kiện… "Helene đã mất 7 năm ở Italy, 3 năm ở Morocco, 3 năm ở Nam Tư. Và bà cũng từng ở Vienna ngay sau chiến tranh.

Những bức tranh đầu tiên của bà cũng mang tính tượng hình, vốn không được ưa chuộng vào thời điểm đó. "Nhưng mỗi lần tổ chức triển lãm ở Paris, bà đều nhận được những đánh giá rất tốt" - Monteil nói. Các tác phẩm của bà nằm trong bộ sưu tập cố định của nhiều bảo tàng danh tiếng, từ Pompidou ở Paris đến Uffizi ở Florence.

Nếu còn sống, liệu Helene, với tư cách là một nhà nữ quyền và nhà môi trường, sẽ nghĩ gì về những vấn đề ấy trong tình hình thế giới hiện nay? "Bà sẽ chiến đấu hết mình" - Monteil tin tưởng - "Nhiều khả năng bà sẽ nói: "Chúng ta sẽ không bỏ cuộc. Thật tuyệt vọng, nhưng chúng ta sẽ tiếp tục".

Monteil cũng nói rằng Helene là một hình mẫu truyền cảm hứng, một người luôn đưa ra những lời khuyên hữu ích. Và lời khuyên tốt nhất trong số đó là: "Ngay cả khi bạn bị phản bội, hãy tiếp tục tin tưởng vào nhân loại".

Trong cuộc đời mình, Helene đã được nhìn thấy thiên niên kỷ mới. Bà qua đời vào năm 2001 ở tuổi 91. Vào thời điểm đó, bà đã mất đi phần lớn sức lực nhưng vẫn không ngừng mơ ước được trở lại xưởng vẽ của mình. "Bà ấy rất yếu ớt trong những năm cuối đời" - Monteil kể về một trong những cuộc gặp gỡ cuối cùng của họ - "Những ngón tay gầy guộc của bà nắm chặt tay tôi. Bà nở nụ cười đẹp nhất và thì thầm: Những bức tranh của tôi - cô nghĩ chúng sẽ tồn tại lâu dài chứ?"

 Triển lãm The Woman Destroyed sẽ mở cửa đón khách tại Phòng trưng bày Amar, London, từ ngày 24/1 đến ngày 2/3/2025.