Cách tạo những 'siêu phẩm' trong thú chơi hoa thủy tiên ngày Tết của người Hà Nội

(Thethaovanhoa,vn) - Thủy tiên là loài hoa thường chỉ nở vào dịp Xuân sang, vì vậy cùng với đào, mai, thủy tiên cũng được coi là thứ hoa biểu trưng cho ngày Tết.

Chơi hoa thủy tiên là sự thể hiện nét đẹp thanh tao, nho nhã trong văn hóa đón Tết của người Việt xưa. Ngày nay, thú chơi này đang dần được khôi phục và phát triển ngày càng phong phú và đa dạng.  

Thú chơi kỳ công và tinh tế

Thủy tiên rất kén người chơi, không phải ai cũng có thể theo đuổi thú chơi này nếu không có đủ đam mê. Bởi để có được một bát thủy tiên đẹp để thưởng thức vào dịp Tết, người chơi hoa phải dành ra rất nhiều thời gian và công sức chăm sóc, cũng như phải có sự cầu kỳ, tỉ mỉ, tinh tế trong từng khâu nhỏ nhất.  

Thú chơi thủy tiên được hình thành từ lâu đời ở đất Hà thành. Thời xưa, chỉ có những gia đình quyền quý, giàu có mới có điều kiện chơi hoa thủy tiên, một bát thủy tiên  bày trong nhà vào ngày Tết được cho là sẽ đem lại may mắn, tài lộc và thịnh vượng. Thế nhưng đến khoảng đầu những năm 60 của thế kỷ trước, thú chơi thanh nhã này dần biến mất và phải đến hơn 30 năm sau mới xuất hiện trở lại.

Là một trong những người chơi thủy tiên đầu tiên khi thú chơi này quay trở lại, ông Nguyễn Phú Cường ở tập thể Thành Công, Hà Nội tâm sự: lúc bấy giờ người chơi thủy tiên ở Hà Nội không có mấy ai, những bí quyết của các cụ xưa cũng đã bị thất truyền nên ông phải tự tìm đọc tài liệu, mày mò cách gọt, tỉa, chăm sóc hoa, và phải mất tới 7 năm sau ông mới học được bí quyết để nuôi được một bát hoa theo đúng ý mình.

Cũng như ông Cường, đa phần những người chơi thủy tiên khác đều phải mất từ 2 đến 5 năm mày mò học hỏi mới có được một bát hoa ưng ý. Quá trình chơi hoa thủy tiên trải qua nhiều công đoạn phức tạp, và chỉ một mắt xích nhỏ cũng có thể ảnh hưởng tới cả quá trình. Vì vậy người chơi hoa không chỉ cần có kỹ năng và kiến thức, mà còn phải có nhiều năm kinh nghiệm mới mong thành công.

Theo ông Cường, muốn có được bát hoa đẹp thì đầu tiên phải chọn được những củ giống già đủ 3 năm tuổi, sờ vào thấy mềm xốp, lớp vỏ áo bên ngoài có màu nâu cánh gián và dáng củ cân đối. Sau khi đã bóc bỏ lớp đất bên ngoài, phải dùng con dao sắc chuyên dụng để gọt các lớp vỏ nhằm làm lộ ra giò hoa và cuống hoa, mục đích giúp cho các giò hoa, lá phát triển tốt hơn theo đúng chiều hướng uốn nắn của người chơi. 

Ông Cường ví công đoạn này giống như một cuộc phẫu thuật, bởi càng gọt vào sâu phía trong thì lớp vỏ càng mỏng, người chơi phải cực kỳ khéo léo, tỉ mỉ và cẩn thận thì mới có thể gọt lộ hoàn toàn mâm củ mà không phạm vào bao hoa và cuống hoa. Đồng thời, nếu muốn bát hoa nở đúng vào ngày Tết thì những người chơi có kinh nghiệm còn phải căn được thời điểm gọt củ cho phù hợp. Thông thường nếu thời tiết lạnh hoa sẽ nở khoảng 22 – 24 ngày sau khi gọt, nếu trời nóng thì khoảng 15 ngày là hoa đã nở rồi.

Tuy nhiên, hoa có nở đẹp, đúng ngày hay không còn phụ thuộc rất nhiều vào quá trình thủy dưỡng và chăm hoa. Củ thủy tiên sau khi gọt xong được ngâm úp trong khoảng hai ngày để nở căng ra, sau đó cho vào chậu thủy dưỡng để chăm sóc cho đến khi ra hoa. Trong thời gian này người chơi hoa phải thay nước “tắm rửa” cho củ thủy tiên thường xuyên, kiểm tra xem củ có bị nhớt hay không, dùng chổi lông quét những khe kẽ nhỏ, bóc những chỗ bị thâm đen và khô. Đồng thời mỗi ngày cần chú ý điều chỉnh hướng lá và giò hoa bởi đây là giai đoạn rất dễ uốn nắn để lá và hoa mọc theo đúng ý muốn. Đây là quá trình rất quan trọng với sự phát triển của hoa, nên phải chăm chút và để ý từng tí một, vất vả như chăm con mọn.

Chơi hoa thủy tiên không chỉ công phu và kỳ công mà còn đòi hỏi người chơi phải có gu thẩm mĩ và tư duy tinh tế để xếp được một bát hoa đẹp. Trước hết, việc chọn bát đựng hoa thế nào cho đẹp cũng không phải là điều đơn giản. Ông Cường chia sẻ: “Giống như một người con gái, tùy dáng của mỗi người mà phải mặc cái áo này hay đi đôi giày kia thì mới đẹp. Thủy tiên cũng vậy, tùy vào dáng củ mà người chơi hoa phải chọn được loại bát phù hợp, để làm sao tôn lên được dáng vẻ đẹp nhất của nó”.

Thêm nữa, hoa thủy tiên rất ngoan nên người chơi có kinh nghiệm có thể dễ dàng xếp hoa theo ý muốn của mình. Vì vậy mà mỗi bát thủy tiên đều mang một dáng vẻ, hình dáng khác nhau, không bát nào giống bát nào.

Cái say mê và cái thú của chơi thủy tiên chính là nằm ở chỗ đấy, người chơi có thể thỏa sức sáng tạo mà không có bất cứ biên giới, khuôn khổ hay điểm dừng nào, càng đào sâu lại càng thấy phong phú, càng phát hiện ra nhiều điều lý thú. Nói không ngoa thì mỗi bát hoa là một tác phẩm nghệ thuật, và người chơi hoa giống như một nghệ sĩ đại tài, mang sự khéo léo của đôi bàn tay để đánh thức những bông hoa đang vùi trong “giấc ngủ sâu”, thức dậy để khoe sắc và tỏa hương cho đời.

Thú chơi mang đậm triết lý nhân sinh

Chính bởi sự kỳ công và tinh tế đó mà nhiều người có quan niệm cho rằng chỉ những người lớn tuổi, có nhiều thời giờ rảnh rỗi mới say mê thú chơi “tốn công tốn sức” này. Thế nhưng thực tế hiện nay có không ít những người trẻ, dù hàng ngày bận rộn với công việc nhưng vẫn dành ra thời gian để theo đuổi thú chơi này.

Họ tìm đến với thủy tiên vì nhiều lý do khác nhau, phần vì bị quyến rũ bởi vẻ đẹp mê hồn của loài hoa cao sang, phần vì bị lôi cuốn bởi những tầng sâu ý nghĩa và những bài học cuộc sống họ học được từ thú chơi này. Thủy tiên là thú chơi tinh tế và có chiều sâu về tinh thần. Quá trình chăm sóc thủy tiên chính là quá trình con người được bồi dưỡng về tâm hồn và tỉnh thức những giá trị của bản thân. Nó rèn luyện cho con người sự cẩn thận, tỉ mỉ, tính kiên trì, nhẫn nại cũng như khả năng tư duy quyết đoán. Càng say mê với hoa, càng tìm hiểu sâu thì người chơi hoa lại càng nghiệm ra được nhiều bài học giá trị.

Có lẽ chính bởi ý nghĩa sâu sắc đó mà trong vài năm trở lại đây, phong trào chơi hoa thủy tiên trở nên phát triển rộng rãi với số lượng người chơi hoa nở rộ, họ thuộc mọi tầng lớp, lứa tuổi tuổi khác nhau, trong đó có cả những bạn trẻ thuộc thế hệ 9X. Họ lập thành những hội nhóm trên các trang mạng, hàng ngày cùng nhau chia sẻ, bàn luận về cách chơi và thưởng hoa. Không chỉ gặp gỡ trên mạng, mà mới đây, hội những người yêu hoa thủy tiên còn tổ chức gặp mặt để giao lưu, trao đổi và học hỏi kinh nghiệm chơi hoa.

Nói về thú chơi thủy tiên của thế hệ ngày nay, ông Cường cho rằng sự tiếp thu những kinh nghiệm có sẵn kết hợp với giao lưu văn hóa đã tạo điều kiện thuận lợi để thú chơi này phát triển ngày càng phong phú và đa dạng. Những người trẻ không chỉ có niềm đam mê thực sự mà họ còn biết chủ động tìm tòi khám phá. Có người sang tận Trung Quốc để tìm mua những củ thủy tiên tốt, hay có người còn tự tay làm bát gốm để chơi hoa, đó là những điều mà những người thuộc thế hệ trước như ông Cường chưa từng có điều kiện để thực hiện.

Điều đó khiến ông không khỏi tự hào bởi sứ mệnh của thế hệ ông là khôi phục và kết nối thú chơi xưa với thế hệ mới đã phần nào được hoàn thành. Ông còn cẩn thận lưu lại từng bức hình chụp hoa, ghi lại từng câu nói hay về thủy tiên của những người chơi hoa thuộc thế hệ trẻ; như ông muốn đóng vai người ghi chép lại cả quá trình phát triển trở lại của một thú chơi xưa từng suýt bị đánh mất. Có lẽ chẳng vì lý do gì sâu xa, mà chính sự đam mê, cái tâm và cái tình của những người yêu hoa đã giúp thú chơi đầy thanh tao, trang nhã và đậm nét văn hóa này dần được khôi phục và được nâng lên tầm cao mới.

Hoàng Minh
Ảnh: Nhân vật cung cấp