NSND Đào Trọng Khánh: Có lòng trắc ẩn mới ra con người

(Thethaovanhoa.vn) - Đạo diễn – NSND Đào Trọng Khánh vừa ra mắt cuốn sách Đất và người (NXB Hội Nhà văn) tập hợp các bài viết, hình ảnh, tư liệu lịch sử trên hành trình đi quay phim suốt 50 năm qua của ông.

Ra mắt cuốn sách 'Đất & Người' của Đạo diễn – Nghệ sỹ nhân dân Đào Trọng Khánh

Ngày 10/6, tại Hà Nội, Nhà xuất bản Hội Nhà văn ra mắt bạn đọc cuốn sách “Đất & Người” của Đạo diễn - Nghệ sỹ nhân dân Đào Trọng Khánh.

1. NSND Đào Trọng Khánh (sinh năm 1940 tại Hải Phòng) học biên kịch ở trường Điện ảnh từ năm 1965. Ra trường, ông chọn lĩnh vực phim tài liệu cho sự nghiệp nghệ thuật của mình. Nhiều năm làm việc tại Hãng phim Tài liệu và Khoa học Trung ương, ông đã đảm nhiệm qua hầu hết các vai trò của một nhà sản xuất như viết kịch bản, viết lời bình, làm đạo diễn cho hàng chục bộ phim tài liệu khác nhau.

Và dù làm việc ở cương vị nào thì những bộ phim ông làm luôn tạo nên một phong cách nghệ thuật riêng, và đều được giải thưởng, với gần 20 giải cao cho các tác phẩm, trong đó có 7 giải cá nhân (3 giải kịch bản, 4 giải Đạo diễn xuất sắc nhất). Đặc biệt, năm 2007, ông được trao tặng Giải thưởng Nhà nước cho cụm phim tài liệu gồm: 1/50 giây cuộc đời; Việt Nam - Hồ Chí Minh; Vũ nữ Trà Kiệu; Truyền kỳ sự thật; Hình bóng tổ tiên; Hồ Chí Minh - hình ảnh của Người.

• NSND Đào Trọng Khánh: Cánh cổng nào cho lòng tốt "lách" vào?

Cả một đời viết kịch bản và dựng phim tài liệu, NSND Đào Trọng Khánh đi nhiều nơi, gặp nhiều người và viết về những nơi đến, những ông người gặp. Những người đó, không phải là người thường mà là những nhân vật lịch sử đặc biệt, những sự kiện lịch sử đặc biệt, thường đã quá nhiều người khai thác. Đào Trọng Khánh kể về họ theo cách của mình hoặc nhìn nhân vật theo một góc nhìn khác.

Ông kể: “Tôi thường nhờ người này người kia quay phim, mỗi người quay một đoạn với tôi không quan trọng. Họ quay xong, tôi tự dựng phim của mình, tự cắt ghép, chọn nhạc, viết lời bình, và ngay cả đọc lời bình cũng là tôi. Hầu hết các phim của tôi đều làm một mình, thành ra phim... rất lạ. Những phim về Chủ tịch Hồ Chí Minh, Thủ tướng Phạm Văn Đồng, Đại tướng Võ Nguyễn Giáp,... cũng chỉ có tôi thực hiện, cần thì tôi lấy thêm phim tư liệu ra để làm thành bộ phim riêng”.

Đào Trọng Khánh còn có nhiều trang viết cùng những ký họa chân dung về bạn bè nghệ sĩ đồng nghiệp như: Võ An Ninh, Nguyễn Tư Nghiêm, Hồng Sến, Lưu Quang Vũ…Với ông, trong thời gian ngắn, chỉ vài ba nét mà ra được nhân vật, có hình thù, thần thái không lẫn vào đâu được. Bởi theo Đào Trọng Khánh, có lòng trắc ẩn mới ra con người.

“Lòng trắc ẩn nảy sinh từ sự cảm thông trước những cảnh ngộ của con người, thiên nhiên, của mọi sinh linh đang cần được cứu giúp. Lòng trắc ẩn ngăn chặn ta không được làm hại ai, thúc giục ta hành động…” - ông viết.

2. Gần đây, sau 2 năm thực hiện, NSND Đào Trọng Khánh hoàn thành cuốn sách Đất và người. Sách được chia thành 2 phần. Phần 1 là tập hợp các bài viết bằng góc nhìn thẫm đẫm tinh thần nhân văn cao cả về cách mạng, về chiến tranh và câu chuyện của những người lính. Phần 2 là các bài viết về bạn bè, nghệ sĩ đồng nghiệp mà ông đã từng gặp, từng làm phim về họ.

Cuốn sách dày gần 500 trang, bìa là tranh Tam bạc của họa sĩ Lưu Công Nhân và phụ bản là những minh họa của các họa sĩ Trịnh Tú, Hoàng Phượng Vỹ, Nguyễn Thị Hiền, Đặng Tiến, Phạm Trần Quân. Ở đó, người ta được đọc lời đề tựa của họa sĩ Lê Thiết Cương: “Ở trong sâu thẳm của Đào Trọng Khánh, cội rễ chữ của Khánh là “tính không”, là hư vô, chân không, chân không diệu hữu, cái không nhưng lại có và đầy ắp, là cái có không, không có của Phật giáo. Đào Trọng Khánh đã đi qua sự nhìn - thấy để đến nhìn - không nhìn, nhìn - không. Chỉ khi nhìn - không thì trạng thái thi nhân mới xuất hiện để tưởng tượng, hồi tưởng, liên tưởng, để “bịa”, để vô lý, “vô nghĩa” lên ngôi. Nhìn - không chính là thi ca, là con mắt của thơ. Đào Trọng Khánh dù làm văn, làm báo, làm điện ảnh thì đó cũng chỉ là thân cây, là cành, là ngọn. Gốc của Khánh là một thi nhân”.

“Tôi đã ghi những hình ảnh tư liệu này cách đây hơn 50 năm. May mắn là những hình ảnh ngày ấy vẫn còn hoang sơ, không giống như bây giờ. Đáng tiếc là tôi chỉ dựng được ít phút, thời lượng ít ỏi. Nhưng thời ấy chỉ làm được như vậy, không thể hơn” - NSND Đào Trọng Khánh chia sẻ về cuốn sách cuối đời.

Có mặt trong buổi ra mắt cuốn sách Đất và người, nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam, Giám đốc NXB Hội Nhà văn chia sẻ: “Với sự gắn bó thân tình, con mắt tinh tường và tâm hồn nhạy cảm của một nhà làm phim bậc thầy, NSND Đào Trọng Khánh đã bắt được cái thần của từng nhân vật để có những "ký họa chân dung" sắc nét bằng ngôn từ”.

Hoa Chanh