Ngày quốc tế Pháp ngữ 20/3: Văn hóa Pháp ngữ ngày càng phong phú, đa dạng

Ngày 20/3 hàng năm, các nước thuộc Cộng đồng Pháp ngữ sẽ tổ chức kỷ niệm Ngày quốc tế Pháp ngữ với nhiều hoạt động văn hóa ý nghĩa. 

Với chủ đề: "Học tập để hành động" ("Je m'éduque, donc j'agis"), Ngày quốc tế Pháp ngữ năm 2025 nhấn mạnh tầm quan trọng của nền giáo dục chất lượng vì một thế giới bền vững hơn.

Cộng đồng Pháp ngữ: Không gian chính trị - kinh tế - văn hóa đa dạng

Francophonie là khái niệm về Cộng đồng các nước có sử dụng tiếng Pháp, xuất hiện lần đầu tiên vào cuối thế kỷ XIX, dưới ngòi bút của một nhà địa lý người Pháp - O. Reclus. Lúc đó, khái niệm chỉ được hiểu là bao hàm toàn bộ các dân tộc, các vùng nói tiếng Pháp trên thế giới. Đến những năm 60 của thế kỷ XX, cùng với sự tiến bộ nhanh chóng của khoa học kỹ thuật và xu thế liên kết khu vực, quan hệ giữa các nước thuộc địa nói tiếng Pháp mới giành được độc lập với chính quốc và giữa các nước này với nhau có những biến đổi sâu sắc.

Trong bối cảnh đó, bắt đầu từ sáng kiến của Tổng thống Senegal, Léopold Sédar Senghor đưa ra tháng 3/1962, đã dấy lên một phong trào vận động cho sự ra đời của một cộng đồng các nước có sử dụng tiếng Pháp với mục đích phát triển các mối quan hệ văn hoá, khoa học và kỹ thuật giữa các quốc gia này. Hàng loạt các tổ chức quốc tế sử dụng tiếng Pháp được thành lập, như: Hội nghị Bộ trưởng giáo dục các nước có sử dụng tiếng Pháp (CONFEMEN, năm 1960), Hiệp hội các trường đại học sử dụng từng phần hoặc toàn phần tiếng Pháp (AUPELF-UREF, năm 1961), Liên minh các nghị sĩ nói tiếng Pháp (AIPLF, năm 1967), Tổ chức hợp tác văn hoá và kỹ thuật (ACCT, năm 1970)... Tuy nhiên, hợp tác giữa các nước trong các tổ chức này vẫn mang đậm tính chất nghề nghiệp và kỹ thuật, chưa đáp ứng được nguyện vọng của nhiều nước muốn có một tổ chức có tầm vóc chính trị, có vị trí và tiếng nói đáng kể trong quan hệ quốc tế.

Ngày 20/3/1970, tại Cộng hòa Niger, 77 thành viên Cộng đồng Pháp ngữ đã ký Hiệp định Niamey (La Francophonie). Kể từ đó, ngày 20/3 hằng năm được lấy làm Ngày quốc tế Pháp ngữ để kỷ niệm ngôn ngữ và văn hóa của Cộng đồng Pháp ngữ. Hội nghị thượng đỉnh được tổ chức lần đầu tiên vào tháng 2/1986 và từ đó diễn ra 2 năm/1 lần.

Tháng 12/1998, Hội nghị Bộ trưởng phụ trách Pháp ngữ lần thứ 12, họp tại Bucharest (Romania), đã thông qua tên gọi chính thức của Cộng đồng các nước có sử dụng tiếng Pháp (ACCT) là Tổ chức quốc tế Pháp ngữ (OIF).

Sau 55 năm hình thành và phát triển, cộng đồng Pháp ngữ đã từng bước chuyển mình, trở thành một không gian chính trị - kinh tế - văn hóa đa dạng, đóng góp thiết thực vào việc duy trì hòa bình, hợp tác và phát triển bền vững trên thế giới. Tổ chức Quốc tế Pháp ngữ hiện có 87 quốc gia và vùng lãnh thổ thành viên và quan sát viên, hiện diện tại 5 châu lục (Niger vừa tuyên bố rút khỏi OIF vào ngày 17/3/2025).

Ngày nay, tiếng Pháp là một trong những ngôn ngữ được sử dụng nhiều trên thế giới và vì vậy Cộng đồng Pháp ngữ ngày càng phát triển thành một không gian đa dạng, có nhiều tiềm năng để thúc đẩy hợp tác giữa các nước thành viên. Theo các thống kê của Cơ quan quan sát kinh tế Pháp ngữ (OFE), tiếng Pháp là ngôn ngữ được sử dụng nhiều thứ 3 trong kinh doanh, và khu vực Pháp ngữ chiếm 14% trữ lượng toàn thế giới về năng lượng và khai thác mỏ, 17% tổng sản phẩm quốc nội và 20% thị trường thương mại thế giới, tạo ra vô số các cơ hội qua việc khuyến khích sáng tạo, đổi mới và khởi nghiệp.

Dấu ấn Việt Nam trong cộng đồng Pháp ngữ

Việt Nam chính thức gia nhập Cộng đồng các nước có sử dụng tiếng Pháp từ năm 1970. Việc tham gia Tổ chức quốc tế Pháp ngữ (OIF) là một trong những cầu nối, cánh cửa đưa Việt Nam ra thế giới. Từ đó đến nay, quan hệ giữa Việt Nam và cộng đồng Pháp ngữ ngày càng được tăng cường và phát triển.

Là thành viên tích cực, có trách nhiệm của Cộng đồng Pháp ngữ với vai trò và vị thế ngày càng được khẳng định, những năm qua, Việt Nam được tín nhiệm bầu vào các cương vị quan trọng như: Chủ tịch Hội đồng thường trực Pháp ngữ (CPF) năm 1996, Chủ tịch Hội nghị Bộ trưởng Pháp ngữ (CMF) nhiệm kỳ 1996-1997, Chủ tịch Hội nghị cấp cao nhiệm kỳ 1997-1998, Phó Chủ tịch Ban Tài chính và Hành chính thuộc CPF hai nhiệm kỳ 2009-2011 và 2011-2013, Chủ tịch Ủy ban Hợp tác và Chương trình của Hội đồng thường trực Pháp ngữ (2013-2015) và là thành viên của Hội đồng quản trị của Cơ quan đại học Pháp ngữ (2013-2017), Chủ tịch Mạng lưới các đại diện quốc gia phụ trách Pháp ngữ của khu vực châu Á-Thái Bình Dương (RESIFAP) (2013-2016), Đại sứ Trần Thị Hoàng Mai được Tổng Thư ký OIF bổ nhiệm làm Trưởng Đại diện Văn phòng Pháp ngữ tại khu vực Tây Phi, là người châu Á đầu tiên đứng đầu một văn phòng khu vực của OIF (tháng 9/2020)...

Những vị trí quan trọng mà Việt Nam đảm nhiệm đã thể hiện sự đánh giá cao của cộng đồng đối với Việt Nam cũng như uy tín của Việt Nam trong cộng đồng Pháp ngữ.

Dấu ấn đậm nét nhất của Việt Nam phải kể đến là sự kiện Hội nghị thượng đỉnh Pháp ngữ lần thứ 7 tổ chức tại Hà Nội (tháng 11/1997). Qua sự kiện này, Việt Nam đã đóng góp quan trọng vào việc thể chế hóa hoạt động chính trị, đề cao hợp tác kinh tế bên cạnh các lĩnh vực chính trị, văn hóa-ngôn ngữ và giáo dục-đào tạo.

Tháng 3/2019, Việt Nam lần đầu tiên tổ chức Lễ kỷ niệm Ngày quốc tế Pháp ngữ mang tên "Sắc màu Pháp ngữ" nhằm quảng bá, giới thiệu về Cộng đồng Pháp ngữ cũng như những mục tiêu, giá trị chung của Pháp ngữ, đề cao vai trò và đóng góp của Việt Nam…

Việt Nam cũng là nước điều phối xây dựng thành công Chiến lược kinh tế Pháp ngữ giai đoạn 2020-2025, đồng thời cũng là quốc gia đầu tiên đoàn doanh nghiệp Pháp ngữ đến trong chuỗi hoạt động triển khai chiến lược này. Việc lựa chọn Việt Nam là điểm đến đầu tiên thể hiện sự coi trọng đặc biệt của cộng đồng đối với vai trò của Việt Nam trong thúc đẩy hợp tác kinh tế Pháp ngữ.

Gần đây nhất, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm, nay là Tổng Bí thư Tô Lâm, đã tham dự Hội nghị cấp cao Pháp ngữ lần thứ 19 tại thủ đô Paris (Pháp) ngày 4 và 5/10/2024. Việc lần đầu tiên lãnh đạo cấp cao nhất của Việt Nam tham dự hội nghị là một cột mốc mới, khẳng định cam kết ở cấp cao nhất của Việt Nam vào sự phát triển của Cộng đồng Pháp ngữ, cũng như thể hiện nỗ lực của Việt Nam trong việc tăng cường hình ảnh, sự hiện diện của cộng đồng Pháp ngữ tại khu vực châu Á-Thái Bình Dương, cho thấy Việt Nam sẵn sàng là cầu nối thúc đẩy quan hệ của cộng đồng Pháp ngữ với khu vực, qua đó nâng tầm cả vị thế quốc gia và vị thế cộng đồng trên trường quốc tế.

Tiếp đó, vào tháng 1/2025, Việt Nam đã đăng cai tổ chức Hội nghị Ban Chấp hành Liên minh Nghị viện Pháp ngữ (APF) và Diễn đàn Nghị viện hợp tác Pháp ngữ về nông nghiệp bền vững, an ninh lương thực và ứng phó với biến đổi khí hậu tại thành phố Cần Thơ. Diễn đàn là dịp để các đại biểu thảo luận về các ý tưởng và hành động; các nghị sĩ chia sẻ những bài học, kinh nghiệm hay trong xây dựng chính sách, pháp luật nhằm thúc đẩy nông nghiệp bền vững, đảm bảo an ninh lương thực đồng thời ứng phó với biến đổi khí hậu. Đây cũng là cơ hội để trao đổi về sáng kiến thúc đẩy sự hợp tác giữa các bên liên quan, bao gồm các quốc gia, các tổ chức quốc tế, trong đó có OIF, các đối tác phát triển, các thể chế tài chính và khu vực tư nhân hướng tới các mục tiêu mà chủ đề của Diễn đàn đặt ra. Việc tổ chức các sự kiện này một lần nữa khẳng định sự chủ động, tích cực, có trách nhiệm của Việt Nam trong các khuôn khổ hợp tác đa phương.

Hưởng ứng Ngày Quốc tế Pháp ngữ 2025

Ngày Quốc tế Pháp ngữ 2025 với chủ đề: "Học tập để hành động" ("Je m'éduque, donc j'agis") nhằm tôn vinh giáo dục như là chìa khóa để giải quyết những thách thức hiện nay.

Tại Việt Nam, nhằm hưởng ứng Ngày Quốc tế Pháp ngữ 20/3, nhiều hoạt động văn hóa sẽ diễn ra trong tháng 3 này. Trong đó, nổi bật là các hoạt động kỷ niệm Ngày quốc tế Pháp ngữ diễn ra tại Công viên Thống Nhất, Hà Nội từ ngày 28 đến 30/3/2025. Theo đó, lần đầu tiên, lễ hội ẩm thực Balade en France kết hợp cùng Ngày hội Quốc tế Pháp ngữ, mở ra trải nghiệm khám phá nước Pháp và các quốc gia Pháp ngữ trong cùng một sự kiện. Đây là sự kiện do Đại sứ quán Pháp chủ trì, với sự đồng hành của UBND thành phố Hà Nội. Năm nay, với sự kết hợp cùng Ngày Quốc tế Pháp ngữ (20/3), sự kiện có quy mô mở rộng hơn, hứa hẹn mang đến cho khách tham quan một không gian đậm chất Pháp giữa lòng Thủ đô.

Lễ hội năm nay được thiết kế dành cho giới trẻ và các gia đình tại Hà Nội xoay quanh ba hoạt động chính: Giải chạy Pháp ngữ lần thứ 3; khám phá các sản phẩm đến từ Pháp và từ các quốc gia Pháp ngữ và một triển lãm định hướng du học Pháp ngữ với chủ đề "Tôi học tập và tôi hành động" hướng tới các bạn trẻ mong muốn du học bậc đại học bằng tiếng Pháp.

Đánh giá ý nghĩa sự kiện, Đại sứ Pháp tại Việt Nam Olivier Brochet nhấn mạnh, sự kiện này có tầm quan trọng đặc biệt trong việc tăng cường quan hệ giữa Pháp, các nước nói tiếng Pháp và Việt Nam. Thông qua việc quy tụ các cơ quan thể chế, kinh tế và văn hóa, sự kiện này sẽ thúc đẩy các đối thoại phong phú và chia sẻ kinh nghiệm, góp phần tăng cường quan hệ song phương và đa phương. Lễ hội này, hướng đến giới trẻ và gia đình, mang đến một không gian độc đáo để tôn vinh và quảng bá di sản Pháp ngữ, đồng thời khuyến khích trao đổi và hợp tác trong mọi lĩnh vực.

Ngoài ra, nhằm hưởng ứng Ngày quốc tế Pháp ngữ, từ ngày 21 đến 27/3/2025, Liên hoan phim Pháp ngữ lần thứ 15 cũng sẽ diễn ra tại Hà Nội, với 8 bộ phim mang những nét đặc sắc nhất từ các quốc gia Pháp ngữ. Liên hoan phim Pháp ngữ là một trong nhiều hoạt động tiêu biểu trong chuỗi sự kiện kỷ niệm Ngày quốc tế Pháp ngữ 20/3 hằng năm, được tổ chức với sự phối hợp chặt chẽ giữa GADIF (Nhóm Đại sứ quán, Phái đoàn và Tổ chức Pháp ngữ tại Việt Nam), Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Việt Nam, cùng nhiều đối tác văn hóa khác trong cam kết quảng bá điện ảnh và ngôn ngữ Pháp.

Năm nay là năm thứ 15 Liên hoan phim Pháp ngữ được tổ chức tại Việt Nam. Sự kiện là một dấu mốc quan trọng thể hiện cam kết của Việt Nam và các quốc gia thành viên Tổ chức Quốc tế Pháp ngữ (OIF) trong việc việc tôn vinh tiếng Pháp cũng như sự đa dạng văn hóa và ngôn ngữ. Liên hoan phim Pháp ngữ năm nay bao gồm các bộ phim được tuyển chọn từ các quốc gia nói tiếng Pháp như Canada, Pháp, Thụy Sĩ, Bỉ (Wallonie-Bruxelles), Maroc, Haiti, Ai Cập, Hy Lạp... Những bộ phim tạo cảm hứng, phim tài liệu giàu tính nhân văn, cùng những tác phẩm điện ảnh được vinh danh tại nhiều lễ trao giải quốc tế hứa hẹn mang đến cho khán giả một hành trình khám phá những câu chuyện độc đáo, nơi các nền văn hóa và ngôn ngữ giao thoa một cách sống động. Vé miễn phí được phát tại Trung tâm chiếu phim quốc gia 30 phút trước giờ chiếu.

Thông qua các hoạt động, cộng đồng những người nói tiếng Pháp thể hiện sự gắn bó của mình với tiếng Pháp, phát huy hiệu quả các chương trình hợp tác phát triển cộng đồng Pháp ngữ.