Khai trương không gian Lầu Tàng Thơ và thư tịch triều Nguyễn

(Thethaovanhoa.vn) - Chiều ngày 15/3, Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế đã mở cửa đón khách tham quan không gian Lầu Tàng Thơ – kho lưu trữ tài liệu quốc gia của triều Nguyễn. Dịp này, trung tâm cũng trưng bày và giới thiệu đến cộng đồng nhiều thư tịch quý của triều Nguyễn xưa.

Cùng chiêm ngưỡng bút tích của các hoàng đế triều Nguyễn trong lịch sử

Với trên 100 phiên bản châu phê, triển lãm "Thư pháp của các Hoàng đế nhà Nguyễn" giới thiệu tới công chúng những  nét độc đáo, tinh hoa nhất từ bút tích của đích thân các vua nhà Nguyễn trên châu bản. 

Dưới triều nhà Nguyễn, triều đình đã thiết lập nhiều thư viện và kho lưu trữ nhằm mục đích xử lý các thông tin liên quan đến việc điều hành quốc sự và lưu trữ tư liệu cho việc viết sử sách. Trong đó phải kể đến tên của các thư viện và kho lưu trữ như:  Quốc Sử Quán (xây dựng năm 1821); Đông Các (tức thư viện của Nội Các, xây dựng vào năm 1826); Tàng Thơ Lâu (năm 1825); Tụ Khuê Thơ Lâu (năm 1852); Tàng Bản Đường (năm 1857); Tân Thơ Viện (1909); Bảo Đại Thư Viện (1923)…

Lầu Tàng Thơ là một trong những kho lưu trữ đặc biệt quan trọng, được xây dựng dưới thời vua Minh Mạng. Công trình này được triều đình nhà Nguyễn giao cho Thự thống chế Đoàn Đức Luận đứng ra chỉ huy 1.000 binh lính thi công. Tổng thể kiến trúc của Lầu Tàng Thơ được thiết kế rất khoa học, đáp ứng chức năng cất giữ và bảo quản sổ sách, văn bản, giấy tờ quan trọng của triều đình lúc bấy giờ.

Di tích này nằm trên một hòn đảo nhỏ hình chữ nhật, ở giữa hồ Học Hải (ngày nay tại số 344 Đinh Tiên Hoàng, TP.Huế). Vị trí xây dựng khá đặc biệt nên Lầu Tàng Thơ gần như tách biệt với bên ngoài. Công trình này là tòa nhà 2 tầng, xây bằng gạch và đá, ngoài trát vôi, tường có độ dày 0.4 mét, mái lợp ngói đất nung. Trong đó, tầng trên là nơi lưu trữ sổ sách, tư liệu, có 7 gian 2 chái và trổ nhiều cửa xung quanh. Công trình được xây dựng vào năm 1825, đến năm 1826 thì hoàn thành và vua Minh Mạng đã cho gắn biển ghi lại mục đích, chức năng, ý nghĩa của việc dựng Tàng Thơ Lâu.

Qua những tư liệu, thư tịch cho thấy từ khi xây dựng đến năm 1945, kiến trúc và chức năng của của Lầu Tàng Thơ phần lớn không có gì thay đổi. Nhưng từ 1945 trở về sau, cùng với sự biến động của lịch sử, chức năng hoạt động của kho lưu trữ quốc gia của Lầu Tàng Thơ đã không còn và phần lớn số lượng sổ sách, thư tịch, địa bạ lưu trữ ở đây bị phân tán, lưu lạc đi nhiều nơi Đà Lạt, Hà Nội, Sài Gòn… hoặc bị hủy hoại bởi khói lửa chiến tranh.

Theo ông Võ Lê Nhật, Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế, trải qua thời gian dài, Tàng Thơ Lâu được sử dụng với nhiều chức năng khác nhau, khiến kết cấu của công trình bị hư hại, xuống cấp nghiêm trọng, và tấm bia cũng biến mất. Trung tâm đã khảo sát trên thực địa của di tích này, nhưng  không phát hiện, tìm thấy tấm bia như ở một số công trình di tích khác.

Tuy nhiên, Viện Nghiên cứu Hán Nôm ở Hà Nội còn lưu trữ một bản dập (bản thác), là cơ sở để khôi phục lại tấm bia với nguyên bản cả về nội dung và hình thức. Nội dung khắc trên tấm bia là bài “Tàng Thơ Lâu ký”. Năm 2014, dự án trùng tu phục hồi Tàng Thơ Lâu được khởi động, cho đến nay đã hoàn thành và tạo điểm nhấn trong hệ thống di sản Huế. Việc trùng tu di tích này còn mang ý nghĩa quan trọng là phục hưng được một “Tàng kinh các”, mở ra cơ hội phục hưng các di sản tư liệu quý và phong phú vốn từng được lưu trữ tại đây.

Hiện nay, Tàng Thơ Lâu đang lưu trữ ba loại hình tư liệu thành văn, tư liệu video và tư liệu hình ảnh. Trong đó, tư liệu thành văn với hơn 70.000 đầu sách tư liệu, thuộc nhiều thể loại và dạng thức khác nhau như sách Hán Nôm, thư tịch cổ, các công trình biên khảo về nhà Nguyễn, sách mỹ thuật, kiến trúc, văn hóa, tín ngưỡng tôn giáo, ngôn ngữ học, bản đồ…

• Khẳng định giá trị khảo cổ học 'nơi phát phúc' của hoàng tộc triều Nguyễn
• Bảo vật hoàng cung triều Nguyễn ấn, kiếm, kim sách... được vua dùng thế nào?
• Chiêm ngưỡng sách vàng, ấn vàng triều Nguyễn

Về mảng tư liệu viết đã được khắc in (hay ấn bản), tập trung sao lưu, bảo quản các đầu sách, ấn phẩm, thư tích có liên quan trực tiếp đến giai đoạn triều Nguyễn. Trước hết là các bộ sách chính sử do Quốc Sử Quán triều Nguyễn biên soạn, như: Đại Nam thực lục (Tiền biên và chánh biên); Khâm định Đại Nam hội điển sự lệ (gồm Tục biên và chánh biên); Đại Nam nhất thống chí (bản khắc in thời vua Duy Tân); Đại Nam liệt truyện; Khâm định Việt sử thông giám cương mục; Minh Mạng chính yếu; Đồng Khánh- Khải Định chính yếu…Các tư liệu này được Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế lưu trữ cả hai dạng nguyên bản Hán văn đã được khắc in và các bản chuyển dịch Việt ngữ. Cùng với đó, trung tâm cũng tuyển và lưu trữ các đầu sách có giá trị về mặt tư liệu lịch sử cao của các tác giả hàng đầu trong nước và quốc tế.

Về tư liệu video, hiện Lầu Tàng Thơ đang lưu trữ các thước phim chất lượng về tái hiện các nghi lễ tế tự dưới thời Nguyễn, trong đó phải kể đến là lễ tế thuộc hàng đại tự của quốc gia như lễ tế Nam Giao, tế Xã Tắc…

Tàng Thơ Lâu cũng đang lưu trữ hơn 4.000 bức ảnh về hình ảnh Huế xưa và Huế nay. Những bức ảnh được sưu tầm tư nhiều nguồn khác nhau, tái hiện sinh động kiến trúc cảnh quan và những nét sinh hoạt độc đáo chốn Hoàng cung triều Nguyễn, cho đến những nét sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng, lễ nghi trong dân gian…

Theo Báo Văn hóa