Kanye West lại gây tranh cãi: Mạo phạm tôn giáo hay chiêu trò PR

Sự khổ hạnh của Kanye West

Album Yeezus được phát hành hôm 18/6 và trước đó, tạp chí âm nhạc danh tiếng Rolling Stone đã đưa Kanye West lên trang bìa với bộ dạng của Jesus, y như tấm poster quảng cáo bộ phim đầy tranh cãi của Mel Gibson vài năm trước, The Passion of the Christ (Sự khổ hạnh của Chúa). Ý của Rolling Stone cũng muốn đưa độc giả vào một mê cung chẳng biết đường nào mà lần và tranh cãi sẽ nổ ra. Trong bài nhận định có tựa đề “Sự khổ hạnh của West”, nhà báo âm nhạc Jon Dolan đã viết rằng “Nghe album này, một nửa đám đông sẽ hò reo cổ vũ, một nửa còn lại sẽ để ý ngó nghiêng để xác quyết thái độ cuối cùng”.

Sự nghi ngờ bao giờ cũng có thể thấy phản chiếu trong âm nhạc của gã mun đen 36 tuổi này. Chẳng ai biết gã sẽ làm gì cho đến khi âm nhạc của West cất tiếng, người sẽ thích, người la ó, những nhà hoạt động xã hội sẽ giơ cao cờ vì những ngôn từ báng bổ còn các ông chủ hộp đêm thi xoa tay sung sướng bởi âm nhạc West luôn làm đầy ắp khán phòng…

Yeezus có thể xem là tuyên ngôn mới nhất của West về cuộc đời. Trong cuộc đời âm nhạc của mình, tính đến nay album mới nhất đã là cái thứ 6 nhưng cái nào West cũng có một tuyên ngôn riêng. Ở Yeezus, West chĩa thẳng sự phẫn nộ của mình vào tệ nạn phân biệt chủng tộc; vào những công chúng ba phải, hời hợt, sính mốt và cả vào những nhà phê bình âm nhạc từng dè bỉu anh, nói âm nhạc của anh không đáng một xu chất lượng. 

West gọi mình là Chúa trời (trong bài I am God) “nhưng chẳng thể nào lách nổi chiếc Porsche mới tinh ra khỏi garage” và hay la cà hộp đêm dành cho dân da màu. Nhưng trong thế giới đẫm u ám và mùi khói thuốc nồng nặc ấy là một tâm trạng chán chường, là sự buồn tủi kéo dài nhiều thế hệ, về màu da (bài Blood on the leaves), về thân phận của những kiếp nô lệ kiểu mới (bài New slaves), về tôn giáo và đẳng cấp xã hội.

Về mặt âm thanh, toàn bộ album là một tổng thể trộn lẫn của rock, của jazz, của rap... Tờ Allmusic xếp album này vào thể loại rap, nhưng trong tiết tấu của rap lại pha lẫn rock và rất nhiều dòng nhạc khác. Rap chỉ là cái cớ để Kanye West dựa vào giãi bày. Phong cách và các thể loại âm nhạc đập vào nhau liên hồi. Lần đầu nghe có vẻ lộn xộn, nhưng càng nghe bạn sẽ lại càng thấy dạt dào cảm hứng. Như ở bài Blood on the leaves, West phối theo cảm hứng vay mượn từ bài jazz kinh điển, Strange Fruit của Nina Simone vốn tồn tại đã hơn nửa thế kỷ. West kể về một thời mà nước sạch chỉ dành cho dân da trắng, các cửa hiệu đều có bán đồ đủ mọi loại cho dân da trắng trong khi “đám da màu chỉ có một loại bán cho tất cả”… Sẽ càng ngạc nhiên hơn khi West “lắp” cả rock vào và rock này lại cực kỳ lạ với nhiều người. Đó chính là sample (nhạc mẫu) trong các ca khúc nổi tiếng của nhóm Omega, một nhóm rock cấp tiến đã từng rất nổi tiếng ở Hungary những năm 70 thế kỷ trước. Trên nền nhạc đó, West hát về những nô lệ thời đại mới, ề những nhà lãnh đạo kiểu mới và những kẻ vuốt đuôi. West cũng gây ngạc nhiên khi lấy cả chất âm trong âm nhạc Hindu Ấn Độ để “gài” vào ca khúc I am God, bài hát mang tính tuyên ngôn cho toàn album.

Trong suốt hành trình 40 phút, album Yeezus đưa người nghe từ bất ngờ này đến bất ngờ khác. Mọi thứ như một màn hình ti vi, chiếu lại tất cả những ký ức cũ, từ giọng hát của Nina Simone, Brenda Lee cho đến Marylin Monroe, nhac Hindu, rock Đông âu cho đến grunge rock những năm 90… Dường như mỗi cái tên, mỗi sample có nhiệm vụ như một chức năng trong tổng thể của một cỗ máy, khi tất cả các chức năng được bật lên, khi mê cung âm thanh đã tỏ rõ thì dường như cỗ máy ấy hiện nguyên hình một Kanye West khác lạ và mang một tầm vóc âm nhạc khác hẳn.

Hình dáng album được thiết kế hết sức tối giản. Không bìa trước, chỉ có một miếng dấy dán trên vỏ

Grammy sẽ thuộc về Yeezus?

Thật kỳ lạ khi một album mang tính báng bổ  nhiều thứ, kể cả những nhà phê bình âm nhạc, lại được chính những tay phê bình cự phách nhất lại dành cho những lời khen nồng nhiệt nhất. Tờ New York Times gọi đó là album hay nhất của 2013 cho đến thời điểm này và “trong cuộc đời âm nhạc của mỗi ca sĩ nên có ít nhất một sản phẩm như vậy để được lưu danh”. Jon Dolan của tờ Rolling Stone nhấn thêm rằng “có lẽ mỗi thiên tài điên khùng chỉ có thể làm được một album như thế trong sự nghiệp”. Nhà báo Steve Jones của tờ USA Today đánh là album đã tạo ra được nhiều dáng vẻ của âm nhạc và đây sẽ là album được thảo luận nhiều nhất trong mùa hè. Cây viết bình luận âm nhạc Ryan Dombal gọi album này là “sắc như dạo cạo” và sự gắn kết một cách thú vị giữa những bài hát với nhau, giữa những đoạn nhạc với nhau “khó có thể tìm thấy bất cứ đâu trong những album trước đây của West”.

Nhà báo Greg Kot viết cho tờ Chicago Tribune thì đề cao vai trò tiên phong của West khi sẵn sàng ném mình ra khỏi cái hộp cũ để tạo ra những luồng phản ứng, đó là một sự tích cực cho âm nhạc.

Yeezus là album hay nhất của 2013 cho đến thời điểm này. Trong cuộc đời âm nhạc của mỗi ca sĩ nên có ít nhất một sản phẩm như vậy để được lưu danh - New York Times

Có vẻ như mọi thứ đang trải lối cho West đến Grammy 2014?

Về phần mình West chua chát “Người ta đã từng đập tôi te tua. Trong thế hệ của mình, tôi là người từng được đề cử nhiều Grammy hơn bất cứ ai nhưng chưa bao giờ tôi giành được một giải nào. Có lẽ do tôi không cạnh tranh được với đám da trắng”. Trong năm 2010, West từng ra gần như đồng thời 2 album nhưng anh không được cất nhắc cho Grammy mà trái lại West bị phản ứng rất nhiều khi album My Beautiful Dark Twisted Fantasy nhận “gạch” từ các tổ chức xã hội, các phụ huynh, các nhà giáo dục khi anh đưa ma quỷ vào các ca khúc của mình với những ca từ kiểu như “Mắt tôi đỏ còn hơn ma quỷ... Tôi giết vô số người, gây tội ác trên mọi con đường, hãm hiếp phụ nữ, trẻ em, cướp phá làng mạc”.

Kanye West chưa bao giờ thôi làm chuyện lùm xùm. Không chỉ trong âm nhạc mà cả đời thường, lúc nào cũng scandal không lớn thì nhỏ (giật micro, cướp lời Taylor Swift tại lễ trao giải MTV Video 2009; tuyên bố “không bao giờ trở lại MTV” khi Britney Spears được chọn để mở màn show diễn MTV 2007; tuyên bố “Nếu tôi không chiến thắng, lễ trao giải sẽ mất uy tín” tại MTV châu Âu 2006; quậy tưng bừng và dùng những lời lẽ khó nghe tại đêm quyên tiền ủng hộ nạn nhân cơn bão Katrina của đài NBC năm 2005…). Mới đây, Kanye West cũng trở thành tâm điểm truyền thông khi yêu ngôi sao truyền hình Kim Kardashian. Câu chuyện của họ bất cứ lúc nào cũng trở thành mồi ngon của báo chí.

Nhưng có một điều ít ai để ý. Kim Kardashian đã sinh hạ cho West một cô con gái kháu khỉnh vào hôm 19/6 vừa qua và trước đó một ngày, West đã cho chính thức phát hành album mới của mình. West đã không chọn phát hành sau đó để lấy sự săn tin của báo chí làm truyền thông cho album.

Nguyên Minh
Thể thao & Văn hóa Cuối tuần