Giới khoa học cảnh báo loại khí độc gây thủng tầng ozone tăng đột biến: Không ai biết nguồn phát từ đâu?

Các nhà khoa học mới đây phát hiện ra CFC, loại khí độc gây thủng tầng ozone bất ngờ tăng đột biến, và không ai biết nguồn phát đến từ đâu.

Theo nghiên cứu mới được công bố trên tạp chí Nature Geoscience, các nhà khoa học cảnh báo rằng nồng độ của chlorofluorocarbon (CFC), loại khí đã bị cấm từ năm 2010 vì làm thủng tầng ozone, hiện gia tăng nhanh chóng ở mức đáng bạo động trên bầu khí quyển của Trái Đất.

Trên thực tế, CFC là loại hóa chất thường được con người chủ yếu sử dụng trong ngành công nghiệp làm lạnh, dung môi... Tuy nhiên, các nhà khoa học phát hiện chất thải của CFC là nguyên nhân đằng sau gây phá hủy tầng ozone.

Theo Nghị định thư Montreal ra đời năm 1987 và có hiệu lực từ ngày 01/01/1989, CFC đã bị cấm sử dụng từ năm 2010 và dần được thay thế bằng HFC. Thế nhưng, các nhà khoa học bất ngờ khi phát hiện ra lượng CFC đã tăng cao trong một thời gian dài (từ năm 2010 – 2020) trên bầu khí quyển của Trái Đất.

Theo TS Luke Western tại ĐH Bristol (Anh), lượng khí CFC làm thủng tầng ozone vào năm 2020 tương đương với tổng lượng khí thải carbon của một quốc gia như Thụy Sĩ. Vì vậy, các tác động khí hậu vẫn còn khá lớn.

Vị chuyên gia này cho biết thêm, một trong những nguyên nhân khiến nồng độ CFC tăng cao có thể là do HFC, chất làm lạnh được thay thế cho CFC trước đây.

Tuy nhiên, điều đáng lo là các nhà khoa học vẫn chưa thể tìm ra được nguồn phát thải của những chất hóa học này.

Tầng ozone đang trên đà hồi phục đáng kể. Giới khoa học từng công bố rằng dự kiến tầng ozone sẽ phục hồi hoàn toàn vào những năm 2060. Tuy nhiên, nếu lượng khí thải CFC vẫn tăng cao thì sẽ khiến quá trình hồi phục tầng ozone bị giảm, trong khi tốc độ biến đổi khí hậu lại tăng cao.

Trong nghiên cứu này, các nhà khoa học phát hiện ra một lượng khí CFC đang thải ra khí quyển ngày càng nhiều. Bên cạnh việc sử dụng như chất làm lạnh, khí CFC còn được tìm thấy ở trong màng bọc nhựa, lớp cách nhiệt và các bình xịt.

Hơn nữa, trên thực tế, CFC được phân thành nhiều loại khác nhau, chẳng hạn như CFC-113a, CFC-114a, CFC-115, CFC-13, CFC-112a. Tất cả các loại khí CFC này đều đã bị cấm sử dụng trên toàn cầu vào năm 2010 (theo Nghị định thư Montreal).

Vì sao khí độc gây thủng tầng ozone gia tăng?

Theo các nhà nghiên cứu, sở dĩ lượng khí CFC tăng cao là do loại khí độc này vẫn được sử dụng lén lút, trái phép. Bởi nếu theo đúng Nghị định thư Montreal, lượng khí phát thải phải giảm xuống kể từ sau khi hoạt động sản xuất, tiêu thụ những chất hóa học bị cấm năm 2010.

Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, thực tế có một lỗ hổng trong Nghị định thư Montreal và điều này vô tình cho phép các loại khí CFC ngày càng phát triển và tăng cao.

Các công ty vẫn đang sử dụng CFC trong quá trình sản xuất các chất thay thế, mặc dù trên danh nghĩa CFC sẽ không hề xuất hiện ở trong thành phần hoặc thông tin liên quan đến sản phẩm. Điều này cũng cho thấy rằng CFC sẽ trở thành một loại vật liệu thô hay nguyên liệu để tạo ra các chất hóa học mới.

Họ sử dụng các chất như CFC-113a, CFC-114a và CFC-115 để tạo ra HFC (thay thế cho CFC trong máy lạnh, tủ lạnh…). Thế nhưng việc sản xuất HFC đôi khi cũng có hại nếu bị rò rỉ. Chất này có thể là loại khí nhà kính siêu độc, làm Trái Đất nóng lên gấp hàng trăm nghìn lần so với khí CO2.

Tuy nhiên, có một điều kỳ lạ là hai loại khí CFC-13 và CFC-112a dù không tồn tại trong quy trình sản xuất HFC nhưng vẫn có nồng độ tăng cao trong khí quyển.

Nhóm nghiên cứu đã sử dụng dữ liệu đo lường về nguồn CFC đến từ 14 địa điểm khác nhau ở trên thế giới, nhưng vẫn chưa thể tìm ra khu vực phát thải cụ thể.

Nhà nghiên cứu Stefan Reimann tại Viện Khoa học và Công nghệ vật liệu ở Thụy Sĩ, cho biết: "Chúng tôi không biết lượng khí độc này từ đâu tới và điều này thực sự đáng sợ".

Bản sửa đổi, bổ sung Kigali của Nghị định thư Montreal vào năm 2016 đã yêu cầu giảm 85% lượng tiêu thụ HFC cho đến năm 2047. Theo các chuyên gia, sửa đổi này đồng thời sẽ giúp giải quyết vấn đề phát thải CFC.

Lượng khí độc CFC càng tăng cao thì sẽ càng ảnh hưởng tới quá trình hồi phục tầng ozone, đồng thời có thể gây ra biến đổi khí hậu trầm trọng. Do đó, việc giảm lượng khí thải CFC và HFC sẽ là một chiến thắng dễ dàng đối với khí hậu.

Các nhà khoa học cũng cho biết cần tiến hành tìm hiểu thêm để đánh giá về nguồn gốc sự gia tăng khí CFC trong thời gian gần đây.

Bài viết tham khảo nguồn: Nature, Newscientist