Con trai ông Gaddafi muốn đầu hàng tòa án quốc tế

(TT&VH) - Saif al - Islam Gaddafi, người con trai nổi tiếng nhất của cựu lãnh đạo Libya Muammar Gaddafi từng cất lời thề sẽ chiến đấu và chết tại quê hương. Nhưng mới đây có tin anh này đã đổi ý và muốn đầu hàng Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC), thay vì chấp nhận việc sẽ lặp lại cái chết bi thảm như cha đẻ.

Hôm 26/10, một quan chức thuộc Hội đồng Chuyển tiếp Quốc gia (NTC) nói rằng Saif al-Islam, người con trai duy nhất trong 8 đứa con của ông Muammar Gaddafi vẫn phải chạy trốn, đã đề xuất việc được đầu hàng ICC có trụ sở tại Hague, nơi anh này đang bị truy nã vì phạm tội ác chiến tranh.

Con người của những thay đổi chóng mặt

“Người ta đang tìm cách đưa Saif tới Hague” - ông Majid Mlegta một quan chức thuộc NTC nói và cho biết cùng đi với anh này là Abdullah al- Senussi, cựu lãnh đạo lực lượng tình báo của Libya. Ông cho biết cả hai đã cố bắt liên lạc với một số quốc gia láng giềng để xem liệu có thể giúp dàn xếp việc đầu hàng. “Họ cảm thấy rằng ở lại quê nhà hiện nay là không còn an toàn nữa” - ông Mlegta nói.

Bất kỳ sự đầu hàng nào sẽ đánh dấu bước ngoặt 180 độ với Saif al-Islam, người con nổi tiếng thế giới của ông Gaddafi vì thiên hướng dân chủ và hay làm từ thiện. Tuy nhiên khi các cuộc biểu tình nổ ra ở trong nước, Saif đã đột ngột trở thành chiến binh, với tuyên bố thà chết chứ không đầu hàng. “Chúng tôi chiến đấu tại Libya và sẽ chết tại đây” - Saif hùng hồn nói với hãng tin Reuter hồi tháng 2 năm nay, để rồi lại làm điều ngược lại.

Hãng tin Itar Tass cho biết Saif đã tìm cách chạy trốn khỏi Sirte vào ngày 27/8 thông qua một đoàn xe có vũ trang và họ đã tới được quốc gia Chad láng giềng. Tuy nhiên trong cuộc trả lời phỏng vấn qua điện thoại với kênh truyền hình Arrai TV của Syria vào cuối tuần trước, Saif nói mình vẫn đang lãnh đạo cuộc kháng chiến ở Libya. Có tin Saif hiện đang sống dưới sự bảo vệ của Khalil Ibrahim, lãnh đạo nhóm phiến loạn Darfurian, người từng chiến đấu dưới lá cờ của ông Gaddafi trong cuộc nội chiến.

Chàng “hiệp sĩ” được phương Tây mến mộ

Từ rất lâu trước khi bị ICC ban lệnh bắt, Saif đã được phương Tây nhìn bằng con mắt rất khác. Saif al-Islam, cái tên có nghĩa Thanh kiếm của đạo Hồi, là con thứ 2 của ông Gaddafi với bà vợ 2. Anh này có thời gian dài sống ở phương Tây và nói nhuần nhuyễn 3 thứ tiếng Anh, Đức, Pháp.

Trong vai trò sáng lập viên Quỹ Từ thiện và Phát triển Quốc tế Gaddafi (GICDF), Saif đã có nhiều hoạt động từ thiện nổi bật. Anh đóng vai trò thương thuyết giúp 6 nhân viên y tế Bulgaria bị kết án tử hình ở Libya vì tội đã khiến 400 đứa trẻ bị nhiễm HIV hồi năm 1998 được trả tự do. Tổ chức từ thiện của anh này cũng giúp thương thảo giải quyết nhiều vụ bắt con tin liên quan tới các chiến binh Hồi giáo. Hoạt động từ thiện của Saif đã nổi tiếng quốc tế theo sau trận động đất ở Haiti hồi năm 2010 làm 316.000 người chết. Được biết tổ chức của Saif đã gửi nhiều tấn hàng viện trợ tới cho những người bị nạn.

Nhưng Saif được phương Tây ưa thích vì có quan điểm đề cao dân chủ, cải cách. Năm 2008, Saif được trao bằng tiến sĩ do Trường Kinh tế London (LSE) cấp nhờ bảo vệ thành công bài luận văn mang tựa đề “Vai trò của xã hội dân sự trong quá trình dân chủ hóa các thể chế toàn cầu: từ quyền lực mềm tới việc ra quyết định tập thể”. David Held, một giáo sư nổi tiếng ở LSE đã mô tả Saif là “người có quan điểm hướng tới một xã hội dân chủ văn minh và ủng hộ sự giải phóng con người”.

Saif được cho là có ảnh hưởng không nhỏ lên cha đẻ. Chính anh đã thuyết phục cha bồi thường cho các gia đình 270 nạn nhân đã bị sát hại trong vụ đánh bom khủng bố chiếc Boeing 747 bay trên bầu trời Lockerbie, Scotland. Ngoài ra anh này cũng tham gia vào quyết định của ông Gaddafi hồi năm 2003 về việc ngừng hoạt động phát triển vũ khí nguyên tử và hóa học.

Hồi năm 2008, khi nói chuyện trước hàng ngàn thanh niên Libya ở thành phố Sabha, Saif tuyên bố rằng đất nước anh “không phải một nông trang để thừa kế từ đời này sang đời nọ”. Những hoạt động đó khiến Saif được đánh giá cao. Theo các tin tức ngoại giao mật đã được trang web Wikileaks đăng tải, một quan chức Mỹ thậm chí đánh giá hồi tháng 2/2010 rằng Saif al-Islam là “hy vọng của Libya tương lai”. Quan chức trên còn nói thêm: “Lớp trẻ trong xã hội Libya có thể chào đón và coi anh ta giống như một hiệp sĩ với chiếc áo giáp tỏa sáng”.

Tương lai nào chờ đón Saif

Cách đây chừng một năm, khi Libya đang ở bên bờ vực nội chiến, Saif tuyên bố trên kênh truyền hình Al Arabiya rằng đất nước đang ở ngã ba đường: “Nếu chúng ta không đồng ý cải cách ngay hôm nay, ta sẽ phải khóc thương cho cái chết của hàng ngàn người và máu sẽ chảy thành sông trên đất Libya”. Thực tế anh đã dự đoán khá đúng về tình hình đất nước.

Sau khi Saif quyết định giúp cha chống lại lực lượng chống đối, các tình cảm phương Tây dành cho anh cũng theo đó tiêu tan. Điều khiến phương Tây ngạc nhiên là họ không hiểu vì sao từ chỗ ủng hộ dân chủ và nhiều lần có các tuyên bố chống lại cha đẻ, Saif lại biến đổi thành chiến binh bảo vệ ông.

Đài truyền hình Russia Today đánh giá có khả năng Saif chỉ vờ làm người ủng hộ cải cách dân chủ ở Libya để tiện đường kế nhiệm cha. Trong bối cảnh trên, không khó hiểu khi Libya đột ngột trở nên thân thiện với phương Tây hồi năm 2003, đặc biệt cho phép các nước này tiếp cận với nguồn tài nguyên giàu có, Nhưng không ai ngờ ở Libya sẽ có một cuộc nổi dậy đòi thay đổi thể chế và phương Tây tính toán rằng một chính quyền mới thân thiện với họ sẽ tốt hơn những gì ông Gaddafi mang tới.

Ngoài ra có khả năng Saif có quan điểm cải cách thực sự, nhưng thay đổi quan điểm khi quân đội phương Tây can thiệp vào đất nước anh. Saif vẫn thường xuyên nói rằng làn sóng nổi dậy trong nước là “âm mưu phương Tây”. Cuối cùng, việc Saif vẫn tiếp tục chống lại chính quyền mới ở Libya còn được lý giải là để báo thù cho cái chết của cha và các anh em.

Cho dù điều gì đã đẩy Saif tới chỗ ra đứng đầu chiến tuyến chống lại NTC và phương Tây, có thể thấy tương lai của anh đang rất mờ mịt tại quê nhà. Giới phân tích nghi ngờ Saif có thể lãnh đạo một lực lượng chống đối đủ mạnh để chống lại chính quyền mới ở Libya. “Câu trả lời cho khả năng gây ảnh hưởng của Saif là ‘không’. Anh ta vươn lên vị trí quan trọng chỉ nhờ là con trai của Gaddafi mà thôi” - nhà phân tích Jon Marks, chủ tịch Công ty tư vấn Cross Border Information nói. Nhưng ngay cả khi Saif đầu hàng ICC, mạng sống của anh chưa chắc đã đảm bảo. Được biết giới chức NTC đã tuyên bố dù Saif trốn đi đâu, họ cũng sẽ đề nghị chính quyền sở tại chuyển anh về nước để xét xử.

Tường Linh