Câu chuyện thể thao: Vượt xe trong F1 ngày càng khó?

Một câu hỏi quen thuộc lại được đặt ra sau chặng đua Grand Prix Nhật Bản hôm Chủ nhật vừa qua: Liệu giải đua Công thức 1 (F1) có đang gặp vấn đề về khả năng vượt xe?

Dù màn trình diễn giành chiến thắng của Max Verstappen thực sự xuất sắc, không thể phủ nhận rằng các pha vượt xe trên toàn đoàn đua phía sau anh là cực kỳ hiếm hoi. Cả chặng đua chỉ ghi nhận 15 lần vượt xe sau vòng đầu tiên, giảm mạnh so với 48 lần tại cùng địa điểm vào năm 2024 và 29 lần vào năm 2023. Thậm chí, 11 trong số 20 tay đua đã kết thúc chặng đua ở đúng vị trí xuất phát của họ!

Trải nghiệm tẻ nhạt ở Suzuka

Sự nhàm chán không chỉ được cảm nhận bởi khán giả theo dõi qua truyền hình. Ngay cả trên một đường đua tốc độ cao và đầy cảm xúc như Suzuka, nhiều tay đua cũng cho rằng 53 vòng đua là một trải nghiệm tẻ nhạt.

"Dài, buồn tẻ, chẳng có gì xảy ra", Nico Hulkenberg tóm tắt về chặng đua sau khi xuất phát và cán đích ở vị trí thứ 16 cho đội đua Sauber. "Tôi dành phần lớn thời gian trong đám đông xe và chẳng vui chút nào khi chỉ nhìn vào cánh gió sau của người khác trong vùng DRS. Thật khó khăn với những chiếc xe này trong luồng không khí bẩn".

Carlos Sainz (đội Williams) có 2 pha vượt xe về cuối chặng, nhưng vẫn kết thúc ở vị trí xuất phát thứ 15. Anh so sánh việc thiếu các pha vượt xe ở đây với Monaco, một địa điểm mà năm 2024 có quá ít pha vượt mặt đến mức F1 phải yêu cầu 2 lần dừng pit trong chặng đua năm nay để làm tăng kịch tính. "Nhóm giữa quá sát nhau, và trên một đường đua mà bạn cần nhanh hơn từ 0,7 đến 0,8 giây để vượt, thật không thể mong đợi một chặng đua mà bạn có thể vượt qua cả đoàn xe", Sainz nói. "Đường đua này, theo một cách nào đó, đã trở nên giống Monaco về độ khó trong việc vượt xe".

Ngay cả với tân binh Gabriel Bortoleto, người lần đầu tiên thi đấu trên đường đua tốc độ cao Suzuka, chặng đua cũng trở nên nhàm chán. "Không quá khó, chỉ là hơi chán khi phải bám theo chiếc xe phía trước", tay đua người Brazil chia sẻ. "Dù bạn có tốc độ tốt hơn, như trường hợp của tôi vào cuối chặng, nó vẫn không đủ để tạo ra lợi thế lớn. Tôi đã thử vượt 2 lần nhưng không thể chạy song song ở cuối đoạn thẳng".

Tại sao việc vượt xe ở Nhật Bản lại khó khăn đến vậy?

Sau GP Trung Quốc cũng thiếu vắng các pha tranh tài trực diện, sự khan hiếm các pha vượt xe ở Nhật Bản làm dấy lên những mối lo ngại quen thuộc. Kể từ năm 2009, các quy định đã được điều chỉnh thường xuyên để khuyến khích vượt xe và giải quyết vấn đề "luồng không khí bẩn" (dirty air).

Hiệu suất khí động học của xe vẫn là yếu tố tạo ra sự khác biệt lớn nhất trong F1. Một số cân nhắc được đưa ra để làm cho xe ít nhạy cảm hơn với sự thay đổi hướng gió, nhưng việc mô phỏng luồng không khí rối loạn phía sau một chiếc xe khác là cực kỳ khó khăn, và việc phát triển xe để đạt thời gian vòng đua tối ưu trong không khí sạch thường mang lại lợi thế lớn hơn.

Bộ quy định hiện tại, nhấn mạnh vào khí động học dưới sàn xe, được giới thiệu vào năm 2022 nhằm cải thiện cơ hội vượt xe và thu hẹp khoảng cách hiệu suất giữa các xe. Ý tưởng là làm cho các bề mặt khí động học của xe ít nhạy cảm hơn với luồng không khí bẩn từ xe phía trước, và thực tế đã có sự cải thiện từ cuối năm 2021 đến đầu năm 2022. Nhưng sau 4 mùa phát triển mạnh mẽ, độ nhạy khí động học của các xe đã tăng lên, và các tay đua một lần nữa đối mặt với "bức tường vô hình" của luồng không khí bẩn khi tiếp cận xe phía trước.

"Thật khó để tiến gần hơn", tay đua Pierre Gasly của Alpine chia sẻ vào tối Chủ nhật. "Khi bạn đến gần trong khoảng 0,6 hoặc 0,7 giây, việc thu hẹp khoảng cách cuối cùng là cực kỳ khó khăn. Bạn không thể quản lý lốp tốt, và khi tất cả các xe có hiệu suất tương đương, việc vượt xe là rất khó. Đó là thực tế".

Việc giảm lực ép (downforce) khi chạy sau xe đối thủ còn đi kèm với tác động tiêu cực là gây áp lực thêm lên lốp xe. Chỉ vài vòng chạy trong khoảng cách một giây so với xe phía trước có thể khiến lốp quá nóng khi chúng phải bù đắp cho sự thiếu hụt hiệu suất khí động học, làm giảm khả năng vượt xe. Không ít trường hợp một chiếc xe tiến gần đến trong vòng một giây, gặp khó khăn trong luồng không khí bẩn, rồi phải lùi lại để làm mát lốp trước khi thử lại.

Điều này cũng có nghĩa là tay đua dẫn đầu có lợi thế tự nhiên khi được hưởng luồng không khí sạch, trong khi những người phía sau phải đối mặt với bất lợi khi quản lý lốp quá nhiệt.

Làm gì để các chặng đua hấp dẫn hơn?

Việc thay đổi luật năm 2022 đã thành công trong việc thu hẹp khoảng cách hiệu suất giữa các đội. Khoảng cách giữa chiếc xe nhanh nhất trong phiên phân hạng đầu tiên tại Suzuka, McLaren của Oscar Piastri, và chiếc xe ở vị trí thứ 16, Hulkenberg, là dưới 1 giây vào thứ Bảy, cho thấy sự cạnh tranh khốc liệt đến mức nào.

Với khoảng cách hiệu suất nhỏ như vậy trên toàn đoàn đua, không ngạc nhiên khi có rất ít pha vượt xe, đặc biệt khi lợi thế hiệu suất cần thiết để vượt xe tại Suzuka lên tới 0,8 giây. GP Nhật Bản 2025, dù thiếu các cơ hội vượt xe, vẫn sát sao hơn nhiều so với chặng đua năm 2024, vốn cũng bị coi là nhàm chán do Verstappen bỏ xa tay đua không thuộc Red Bull ở vị trí thứ 3 tới 20 giây.

Tuy nhiên, nếu vấn đề vượt xe tiếp diễn trong suốt mùa giải, có lo ngại rằng chức vô địch năm nay sẽ được quyết định bởi thành tích phân hạng thay vì các pha tranh tài trực diện trong chặng đua. "Phân hạng luôn là yếu tố quan trọng trong hiệu suất", đội trưởng Ferrari Fred Vasseur phân tích. "Khoảng cách giữa các xe càng nhỏ, điều đó càng đúng, vì bạn đang ở trong một nhóm xe. Không chỉ là bạn đấu với người phía trước, mà cả một nhóm. Có lẽ đây sẽ là mùa giải quyết định bởi phân hạng".

Chặng đua tiếp theo tại Bahrain sẽ là một bài kiểm tra công bằng hơn về mức độ nghiêm trọng của vấn đề này trong F1. Bề mặt đường đua Sakhir là một trong những nơi mài mòn lốp nhất trong lịch trình, và bố cục đường đua cung cấp nhiều cơ hội vượt xe mỗi vòng, tạo ra nhiều hao mòn lốp hơn và tiềm năng cho các pha hành động.

Sẽ luôn có những chặng đua ít hành động hơn những chặng khác, và như Alonso đã chỉ ra, mỗi đường đua đều có giá trị độc đáo riêng đáng được trân trọng: "Đây là Suzuka, tôi không nhớ có chặng đua nào trong quá khứ mà chúng ta thấy quá nhiều pha vượt xe ở đây nếu thời tiết không thay đổi", anh chia sẻ.

"Chúng ta luôn lặp lại vào thứ Năm rằng Suzuka tuyệt vời thế nào, Monaco tuyệt vời ra sao, sự hào nhoáng, cuối tuần ngoạn mục, nhưng rồi đến Chủ nhật, chúng ta tỉnh dậy và nói, Monaco nhàm chán, chúng ta có thể làm gì với đường đua, Suzuka nhàm chán. Đây là Công thức 1. Suzuka tuyệt vời, trước hết vì thứ Bảy mang lại adrenaline cực cao, và vậy là đủ tốt rồi".

Phương Chi