50 năm Thống nhất đất nước: Thanh niên xung phong - Sống như những đóa hoa thép

Với lý tưởng cao đẹp, khát khao được khẳng định và cống hiến, dù là trong chiến tranh hay hòa bình, lớp lớp đoàn viên thanh niên đều không quản ngại gian khó, sẵn sàng cống hiến sức trẻ và tuổi xuân cho đất nước. 

Đặc biệt trong những thời khắc cam go của cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ, lực lượng thanh niên xung phong (TNXP) chính là ngọn lửa xung kích, thổi bùng tinh thần cống hiến và chiến đấu trong mọi tầng lớp nhân dân, đóng góp to lớn vào thắng lợi chung của dân tộc.

"Tất cả vì tiền tuyến, tất cả để đánh thắng giặc Mỹ xâm lược"

Năm 1954, cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược kết thúc thắng lợi, tuy nhiên đất nước vẫn bị chia cắt. Nhân dân ta đồng thời thực hiện hai nhiệm vụ chiến lược: Xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và tiến hành cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân ở miền Nam, tiến tới mục tiêu thống nhất nước nhà.

Không khí sôi nổi thi đua được thổi bùng lên trong mọi lĩnh vực, mọi tầng lớp, như phong trào "Ba Nhất' trong quân đội, "Gió Đại Phong" trong nông nghiệp, "Sóng Duyên Hải" trong công nghiệp, "Ba đảm đang" trong phụ nữ. Nông dân "Tay cày tay súng", công nhân "Tay búa tay súng", học sinh làm "Nghìn việc tốt chống Mỹ"… Miền Bắc có phong trào "Tất cả vì tiền tuyến, tất cả để đánh thắng giặc Mỹ xâm lược", miền Nam có phong trào "tìm Mỹ mà diệt, nắm thắt lưng địch mà đánh", "Đánh cho Mỹ cút, đánh cho ngụy nhào"…

Từ năm 1964, đế quốc Mỹ mở rộng chiến tranh xâm lược, tiến hành "chiến tranh cục bộ" ở miền Nam, leo thang đánh phá miền Bắc, cả nước càng sục sôi tinh thần kháng chiến. Ý thức trước sứ mệnh lịch sử và vai trò trách nhiệm của thanh niên, phong trào yêu nước cách mạng sôi nổi mạnh mẽ trong thế hệ trẻ lan rộng trên khắp các tỉnh miền Bắc. Các cuộc mít tinh tuần hành biểu dương lực lượng sôi động khắp thôn xóm, thị thành, hô to các khẩu hiệu: "Đả đảo đế quốc Mỹ xâm lược", "Kiên quyết bảo vệ miền Bắc, giải phóng miền Nam, thống nhất Tổ quốc".

Trước yêu cầu chiến sự cấp bách, ngày 21/6/1965, Thủ tướng Chính phủ ra Chỉ thị số 71/ TTg-CN về tổ chức các "Đội Thanh niên xung phong chống Mỹ, cứu nước". Chỉ thị nêu rõ: "Để phát huy tinh thần yêu nước, truyền thống cách mạng của thanh niên trong việc đảm đương các nhiệm vụ khó khăn nhưng vẻ vang đó, Trung ương Đảng và Hội đồng Chính phủ đã quyết định giao cho Trung ương Đoàn Thanh niên Lao động tổ chức các "Đội thanh niên xung phong chống Mỹ, cứu nước" làm nhiệm vụ đảm bảo các công việc về giao thông vận tải trên các tuyến đường trọng yếu…".

Trong vòng 10 năm, từ 1965 đến 1975, đã có gần 29 vạn thanh niên gia nhập lực lượng thanh niên xung phong, đảm nhiệm nhiều nhiệm vụ khác nhau như mở đường, vận chuyển lương thực hàng hóa vũ khí cho chiến trường miền Nam, làm lâm nghiệp, sơ tán kho tàng bến bãi, cứu thương… Lực lượng TNXP miền Bắc đã mở 102 con đường chiến lược với tổng chiều dài 4.130km, trong đó có những con đường hết sức quan trọng như Đường 20-Quyết Thắng; Đường 21, 21B, 22B Hà Tĩnh… Họ cũng là lực lượng đã vận chuyển trên 10 vạn tấn vũ khí, đạn, lương thực; san lấp hàng vạn hố bom, phá gỡ trên 10.000 bom địch các loại; đảm bảo giao thông thông suốt ngày đêm trên 3.000 km đường; bắn rơi 15 máy bay Mỹ, phá hỏng 20 xe tăng, xe bọc thép, phục vụ gần 1.000 trận đánh… bổ sung sang quân đội 16.000 người.

Trên 10 vạn TNXP phục vụ ngành giao thông vận tải đã chốt giữ hầu hết các trọng điểm ác liệt ngày đêm địch đánh phá từ Bắc vào Nam, đặc biệt tại các "tọa độ lửa" như: Truông Bồn, Ngã ba Đồng Lộc, Đèo Phu La Nhích, cua chữ A, Cổng Trời, Đồi 37, phà Xuân Sơn, phà Long Đại… những địa danh ghi đậm đóng góp, hy sinh và chiến công hùng tráng của những đơn vị, cán bộ, đội viên thanh niên xung phong, mãi mãi trở thành những cái tên đi vào lịch sử như biểu tượng của lòng quả cảm, tinh thần yêu nước và ý chí anh hùng cách mạng của thanh niên xung phong trong lòng nhân dân cả nước. Các phong trào lớn của thanh niên xung phong như "Ba sẵn sàng", "Năm xung phong" cũng trở thành ngọn đuốc sáng ngời, soi rọi truyền thống yêu nước, dẫn đường cho tinh thần dấn thân cống hiến trong mọi tầng lớp nhân dân.

"Ba sẵn sàng" và khát vọng dấn thân của tuổi trẻ miền Bắc

Năm 1964, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội phát động phong trào "Tam bất kỳ" ở các chi đoàn, liên chi đoàn của Trường: "Đi bất kì nơi đâu mà Tổ quốc cần đến; Làm bất kì việc gì mà Đảng và nhân dân yêu cầu; Bất kì chế độ đãi ngộ nào cũng chấp nhận". Ngày 9/8/1964, Ban Thường vụ Thành đoàn Hà Nội quyết định đổi tên và phát động phong trào "Ba Sẵn sàng" trong toàn thanh niên Thủ đô. Phong trào "Ba sẵn sàng" như một ngọn lửa thổi bùng tinh thần tự nguyện dấn thân của thế hệ trẻ, đặc biệt là trong giới học sinh, sinh viên miền Bắc với 3 nội dung lớn:

- Sẵn sàng chiến đấu, chiến đấu dũng cảm và sẵn sàng nhập ngũ (bộ đội chủ lực, bộ đội địa phương, dân quân tự vệ).

- Sẵn sàng khắc phục mọi khó khăn, đẩy mạnh sản xuất, công tác và học tập trong bất kỳ tình huống nào.

- Sẵn sàng đi bất cứ đâu, làm bất cứ việc gì khi Tổ quốc cần đến.

Với tinh thần "nước còn giặc còn đi đánh giặc", phong trào "Ba sẵn sàng" đã dấy lên một làn sóng thanh niên tự nguyện xung phong ra trận. Những con số thống kê không diễn tả hết được sự hy sinh và nhiệt huyết của một thế hệ và luôn khiến chúng ta cảm phục: trong vòng một tháng phát động phong trào đã có hơn 1,5 triệu thanh niên đăng ký; gần 90% sinh viên các trường đại học tại Hà Nội viết đơn sẵn sàng rời bỏ giảng đường để ra chiến trường. Từ năm 1965 đến 1972, khoảng 30.000 học sinh, sinh viên, giảng viên của hơn 30 trường đại học, trung học miền Bắc trực tiếp gia nhập các đơn vị quân đội. Hành trang họ mang theo vào chiến trường sinh tử không chỉ súng đạn mà còn cả những ước mơ, hoài bão tuổi trẻ, cùng khát vọng và niềm tin vào một tương lai tự do cho quê hương.

Ngày 6/9/1971, lễ xuất quân lớn nhất diễn ra ngay tại sân nhiều trường đại học. Trong nhật ký "Mãi mãi tuổi 20", người liệt sỹ - sinh viên trường Tổng hợp Nguyễn Văn Thạc ghi lại những chi tiết rõ ràng của ngày lịch sử ấy. Ba ngàn sinh viên Hà Nội xuất quân trong ngày Hà Nội mưa trắng trời. Bài Quốc ca anh đã nghe bao lần, lá cờ Tổ quốc quá đỗi thân thuộc, nhưng chỉ khi ấy anh mới cảm nhận rõ rệt và thấm thía đó là máu của chính mình…

Hình ảnh hàng ngàn chàng trai, cô gái Hà Nội dõng dạc đọc lời thề "Ba sẵn sàng", "chia lửa với miền Nam ruột thịt", lên đường cứu nước là dấu ấn không thể xóa nhòa của tuổi trẻ Hà Nội, góp phần làm nên một giai đoạn lịch sử rất đỗi vẻ vang, oanh liệt của một thế hệ thanh niên trong kháng chiến.

"Ba sẵn sàng" đã trở thành một trong những phong trào hành động cách mạng lớn nhất của tuổi trẻ Việt Nam trong thế kỷ XX, tạo nên một đội quân tình nguyện đông đảo nhất trong lịch sử chống ngoại xâm của dân tộc. Hơn 5 triệu lượt đoàn viên thanh niên đã tham gia phong trào, trong đó lực lượng nữ thanh niên chiếm phần lớn. Gần 1,5 triệu người con ưu tú trẻ tuổi của đất nước đã ngã xuống với ngọn lửa cống hiến vẫn cháy bỏng trong tim, hàng vạn thanh niên đã để lại một phần xương máu của mình nơi chiến trường khốc liệt. Bản hùng ca của một thế hệ dấn thân, được viết bằng lòng quả cảm và cả xương máu đã được cất lên và mãi mãi vang vọng trong dòng chảy lịch sử dân tộc.

"Ba sẵn sàng" đã được phát động đúng lúc và là phong trào mở đầu trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Chính tính chất mở đầu và đúng lúc như thế đã tập hợp được thanh niên và lan tỏa, gợi mở ra rất nhiều phong trào khác như phong trào phụ nữ "Ba đảm đang" ở miền Bắc và phong trào "Năm xung phong" của tuổi trẻ miền Nam.

"Năm xung phong" hiệu triệu hàng nghìn thanh niên miền Nam

Cùng với phong trào "Ba sẵn sàng" của thanh niên miền Bắc, phong trào "Năm xung phong" của thanh niên miền Nam đã tạo nên sức mạnh to lớn, động viên và hiệu triệu thanh niên miền Nam vượt qua khó khăn, gian khổ; đánh bại âm mưu xâm lược của đế quốc Mỹ và bè lũ tay sai; quyết tâm thực hiện giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

Phong trào "Năm xung phong" được phát động vào tháng 3/1965 với 5 nội dung:

- Xung phong tiêu diệt thật nhiều sinh lực địch;

- Xung phong tòng quân và tham gia du kích chiến tranh;

- Xung phong đi dân công và thanh niên xung phong phục vụ tiền tuyến;

- Xung phong đấu tranh chính trị và chống bắt lính;

- Xung phong sản xuất nông nghiệp trong nông hội.

Kể từ đó, phong trào "Năm xung phong" ngày càng lớn mạnh, trở thành lời động viên, hiệu triệu hàng nghìn thanh niên miền Nam vượt lên mọi khó khăn gian khổ để chiến đấu và chiến thắng. Từ trận Vạn Tường mở đầu, thanh niên đã cùng quân và dân khắp các địa phương sáng tạo nhiều cách đánh phong phú, táo bạo, đánh bại mọi âm mưu xâm lược của đế quốc Mỹ và tay sai, như "Củ Chi đất thép" với những địa đạo ngang dọc vây hãm quân thù, "Quảng Nam trung dũng kiên cường đi đầu diệt Mỹ", "Long An toàn dân đánh giặc"… Những anh hùng tuổi nhỏ trí lớn như Phan Hành Sơn, Hồ Văn Mên, Nguyễn Văn Lên, đã trở thành những cái tên đại diện của một "Thế hệ anh hùng thắng Mỹ vẻ vang". Phong trào thi đua giành danh hiệu "Dũng sĩ diệt Mỹ", "Dũng sĩ quyết thắng", "Dũng sĩ diệt xe cơ giới, hạ máy bay" cũng thu hút đông đảo đoàn viên, thanh niên ở các địa bàn tham gia, dẫn tới sự ra đời của những tập thể thanh niên chiến đấu: "Đội thanh niên quyết tử", "Đội thanh niên quyết thắng", "Đội thanh niên khởi nghĩa"…

Từ năm 1966, phong trào "Năm xung phong" được đẩy lên một bước mới với khí thế "Phất cao cờ Năm xung phong, thanh niên thành đồng thừa thắng xông lên đánh bại hoàn toàn Mỹ-Ngụy", góp phần quan trọng bẻ gãy kế hoạch "tìm diệt" và "bình định" của Mỹ - Ngụy mùa khô 1966 - 1967.

Phong trào "Năm xung phong" đi vào cuộc sống chiến đấu của tuổi trẻ miền Nam bằng nhiều hình thức phong phú, linh hoạt như chống bắt lính, tuyên truyền cách mạng cho nhân dân, xung phong tham gia cung ứng cho chiến trường, tham gia lực lượng du kích, diệt ác, phá kìm, phục vụ chiến trường, đồng thời phát triển đấu tranh trong các đô thị.

Cùng với phong trào "Ba sẵn sàng", "Năm xung phong" đã khơi dậy và phát huy cao nhất tinh thần xung kích của thanh niên ở cả hai miền đất nước, từ đó tạo nên những kỳ tích phi thường. Thanh niên xung phong, với những phong trào xung kích đi đầu sôi nổi đã góp phần quan trọng vào thắng lợi chung của cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ, giải phóng hoàn toàn miền Nam, đem lại thống nhất, độc lập, tự do cho Tổ quốc hôm nay.